تاریخچه موتورسیکلت: از اولین موتورسیکلت بنزینی تا وضعیت فعلی این صنعت

پس از اختراع موتور بخار و دوچرخه در قرن نوزدهم میلادی، دانشمندان و صنعت‌گران خیلی زود دریافتند که با بهره‌گیری هم‌زمان از این‌دو فناوری می‌توان حمل‌ونقل در جاده‌ها و خیابان‌ها را دگرگون کرد. لذا مدت کوتاهی پس از عرضه دوچرخه معروف «پیر میشو» در اواسط دهه 1880 میلادی، نخستین موجِ موتوری کردن دوچرخه‌ها آغاز شد. اولین موتور سیکلت را ارنست، پسر پیر میشو، در کارخانه‌شان در پاریس ساخت. آن‌ها یک موتور بخار کوچک را به یکی از دوچرخه‌های بدون لاستیک‌شان متصل کردند. همین طرح اولیه راه را برای تولید مدل‌های دیگر هموار کرد و چندین مخترع دیگر نیز روی دوچرخه‌های آن دوران موتور بخار نصب کردند. برای مثال، سیلوستر روپر در سال 1868 از مخزن زغال‌سوز بهره برد و لوسیوس کوپلند در 1881 به نوعی از دوچرخه موسوم به‌ Penny-Farthing موتور بخار متصل کرد. چرخ جلوی دوچرخه‌های Penny-Farthing بسیار بزرگ‌تر و چرخ عقب کوچک‌تر بود. «Penny» و «Farthing» از نام دو سکه انگلیسی گرفته شده بود که اولی بزرگ‌تر و دومی کوچکتر بود. شاید بتوان این نوع دوچرخه را در فارسی، دوچرخه فیل‌وفنجان نامید.

گسترش صنعت موتورسیکلت‌سازی 

ده سال بعد از عرضه اولین موتورسیکلت دایملر، شرکت Hildebrand & Wolfmüller نخستین کارخانه تولید انبوه موتورسیکلت را راه‌اندازی کرد اما کسب‌وکار نوپای آن‌ها چندان دوام نیاورد. سال بعد، افزایش ایمنی موتورسیکلت‌ها و نیز افزایش تقاضا برای خرید طی اولین سال‌های قرن بیستم، صنعت موتورسیکلت‌سازی را گسترش داد. چندین شرکت بزرگ موتورسیکلت‌سازی طرح‌های خاص خود را تولید کردند که شرکت «رویال انفیلد» هند، «ایندین موتور‌» آمریکا و DKW آلمان از آن جمله‌ بودند.

پس از جنگ جهانی دوم، پیشرفت مهندسی از یک‌سو و ارتقای شبکه‌ راه‌ها از سوی دیگر، بر موفقیت‌های صنعت موتورسیکلت‌سازی در جهان افزود و موتورسیکلت‌ها از نخستین گزینه‌های حمل‌ونقل در آسیا شدند. طی دهه 1960 با سربرآوردن چند شرکت مطرح ژاپنی یعنی سوزوکی، کاوازاکی (کاواساکی) و یاماها حکمرانی شرکت‌های آمریکایی و انگلیسی بر صنعت موتورسیکلت‌سازی رنگ باخت. ژاپنی‌ها بر تولید موتورسیکلت‌های کوچکتر، ارزان‌تر و کارآمدتر متمرکز شدند و همین شیوه کمک‌شان کرد تا بیشتر بازارهای جهان را تصرف کنند.

«هوندا سوپر کاب» از پرهوادارترین موتورسیکلت‌های تمام دوران بود که بیش از 60 میلیون دستگاه از آن در دنیا فروش رفت. پیشتازی ژاپنی‌ها در بازار تا دهه 1990 میلادی ادامه یافت. سپس چند شرکت آمریکایی و اروپایی مثل بی‌ام‌و، دوکاتی و ویکتوری مجددا بخش بزرگی از بازار جهانی را تصرف کردند.

مرور سریع تاریخچه موتورسیکلت

برخی از مهم‌ترین رویدادهای صنعت موتورسیکلت را می‌توان چنین برشمرد:

• 1867 – اولین موتورسیکلت با موتور بخار در کارخانه مخترع معروف دوچرخه، پیر میشو ساخته شد. پسر او ارنست میشو که دوچرخه پدالی را نیز اختراع کرده بود، موتور بخار کوچکی را به یکی از دوچرخه‌های‌شان متصل کرد.

• 1868 – سیلوستر روپر آمریکایی دوچرخه‌ای با موتور زغال‌سوز دو سیلندری ساخت.
• 1881 – لوسیوس کوپلند، مخترع آمریکایی روی چرخ بزرگ دوچرخه فیل‌وفنجان، یک موتور بخار تک‌سیلندر نصب کرد. حداکثر سرعت موتورسیکلت او حدود 20 کیلومتربرساعت بود.
• 1885 – گوتلیب دایملر و ویلهلم مایباخ اولین موتورسیکلت با موتور دیزلی را تولید کردند. آن‌ها یک دوچرخه چوبی را به یک موتور کوچک 164 سی‌سی مجهز کردند. این وسیله، دایملر ریت‌واگن (Daimler Reitwagen) نام گرفت و آن‌را می‌توان نخستین موتورسیکلت واقعی نامید. این موتورسیکلت آغازی برای نوآوری‌های بعدی و پیشگام تمام دیگر وسایل نقلیه‌ای بود که با موتور درون‌سوز بنزینی کار می‌کنند.
• 1894 – هیلدبراند و ولف‌مولر برای نخستین بار موتورسیکلت را در مقیاس انبوه تولید کردند. اما تنها چندصد دستگاه از محصول آن‌ها فروش رفت. پس از آن سال، چندین کارخانه جدید در دنیا ساخت موتورسیکلت‌ را آغاز کردند.
• 1895 – نخستین موتورسیکلت آمریکا با یک گروه سیرک فرانسوی وارد آن کشور شد. همان سال، پنینگتون، مخترع آمریکایی اولین نمونه از موتورسیکلت خود با حداکثر سرعت حدود 93 کیلومتربرساعت را رونمایی کرد.
• 1901 تا 1903 – چندین کارخانه بزرگ، ساخت موتورسیکلت‌ را آغاز کردند. «رویال انفیلد»، «تریومف» و «ایدین موتور» از آن جمله بودند. طی آن دوره، اولین مسابقات سازمان‌‌دهی شده موتورسواری نیز شروع شد که به سهم خود، تقاضا برای موتورسیکلت‌های سریع‌تر با موتور و طراحی قدرتمندتر را افزایش داد.
• 1928 – شرکت آلمانی DKW با پیشی گرفتن بر شرکت‌های هندی و آمریکایی به بزرگترین سازنده موتورسیکت در دنیا تبدیل شد.
• دهه 1930 – پیش از آغاز جنگ جهانی دوم بیش از 30 مدل موتورسیکلت در انگلستان موجود بود.
• 1959 – شرکت ژاپنی هوندا از شرکت آلمانی NSU پیشی گرفت و بزرگ‌ترین تولیدکننده موتورسیکلت در دنیا شد.
• دهه 1960 – با سربرآوردن شرکت‌های ژاپنی بزرگ سوزوکی، کاوازکی و یاماها، حکمرانی موتورسیکلت‌های انگلیسی رو به افول نهاد.
• 1990 حکمرانی ژاپنی‌ها بر بازار موتورسیکلت تا دهه 1990 دوام یافت. پس از آن چندین شرکت آمریکایی و ایتالیایی بازار خود را گسترش دادند.

اکنون علاوه بر شرکت‌های ژاپنی چندین تولیدکننده دیگر نیز بخش مهمی از بازار را در دست دارند که بی‌ام‌و، دوکاتی و ویکتوری از آن جمله‌اند.

وضعیت فعلی موتورسیلکت‌ها

امروزه، موتورسیکلت‌ از ارزان‌ترین وسایل حمل‌ونقل موتوری است. موتورسیکلت‌های برقی را می‌توان تازه‌ترین پدیده این صنعت دانست، اما هنوز هم گونه‌ بنزینی آن‌ها پرفروش‌تر است. طبق گزارش‌های سال 2020 میلادی، هند بزرگترین تولیدکننده و چین بزرگ‌ترین صادرکننده موتورسیکلت در دنیاست. هند روزانه حدود 35000 دستگاه موتورسیکلت می‌سازد و علاوه بر تولید برندهای خارجی مثل هوندا، سوزوکی، یاماها و بی‌ام‌و، محصولات بومی مثل «ماهیندرا» و «باجاج» نیز تولید می‌کند.

برخلاف هند، بازار داخلی موتورسیکلت در چین روند روبه‌رشدی ندارد. مثلا، در سال 2018 حدود 15.5 میلیون دستگاه موتورسیکلت در چین فروش رفت که در مقایسه با سال 2017 حدود 10 درصد کاهش داشت. علتش محدودیت‌های وضع‌شده در این کشور برای کاهش انتشار آلودگی‌های ناشی از سوخت‌های فسیلی است. این محدودیت‌ها سبب شد از سال 2012 به‌این سو میلیون‌ها دستگاه موتورسیکلت اجازه تردد در خیابان‌ها و جاده‌ها را از دست بدهند و این قوانین اینک حتی سخت‌تر هم شده است. سال گذشته حدود 69 میلیون دستگاه موتورسیکلت در این کشور تردد داشتند. هند، چین، اندونزی، ویتنام، تایلند، پاکستان، مالزی و فیلیپین از بزرگ‌ترین کاربران موتورسیکلت در دنیا هستند. میزان تولید و به‌کارگیری موتورسیکلت در ایران نیز قابل توجه است. البته نظارت‌ها بر نحوه استفاده و تردد این وسیله نقلیه باید افزایش یابد و برخی رانندگان موتورسیکلت باید ایمنی خود و دیگران را بسیار جدی‌تر بگیرند.

با سربرآوردن موتورسیکلت‌های برقی، چشم‌انداز صنعت موتورسیکلت‌سازی درحال دگرگونی است. امروزه چین بزرگ‌ترین تولیدکننده اسکوتر و موتورسیکلت‌ برقی است. شرکت‌های چینی از جمله زونگ‌شن، یادیا، بی‌وین، وویانگ هوندا، اوپای الکتریک و زیرو در سال 2018 حدود 18 میلیون دستگاه موتورسیکلت و اسکوتر برقی تولید کردند که 18 درصدشان به خارج صادر شد.