گوشی‌های هوشمند قصد نابودی کنسول‌های دستی را داشتند، اما نتیجه برعکس شد!

زمانی که بازی‌های ویدیویی در گوشی‎های هوشمند هم در دسترس قرار گرفت، مطبوعات و انجمن‌های گیمینگ مملو از پیش‌بینی‌های ناامیدکننده‌ای شدند که پایان سیستم‌ کنسول‌های دستی اختصاصی را نوید می‌دادند. در آن زمان پیش‌بینی شد که محصولاتی مانند نینتندو 3DS و سونی PSP، آخرین کنسول‌های اختصاصی بازی هستند که جهان به خود خواهد دید؛ در واقع منطق این پیش‌بینی‌ها چنین بود که چرا وقتی می‌توانید همان بازی را روی گوشی همه جا همراه خود داشته باشید، یک کنسول دستی بخرید.

با این حال سال‌ها از آن پیش‌بینی‌های ناامیدکننده گذشته و حالا می‌بینیم که کاملا اشتباه بوده‌اند، اما واقعا چرا گوشی‎های هوشمند نتوانستند بر کنسول‌های بازی مغلوب شوند؟

کنسول‌های گیمینگ دستی برای دهه‌ها تنها راه‌حل بازی در هر جایی بودند

ایده همراه داشتن بازی‌های ویدیویی با جای اتصال به تلویزیون، قدیمی‌تر از آن چیزی است که احتمالا فکر می‌کنید. کنسول دستی میلتون بردلی میکروویژن، اولین کنسول دستی بازی با کارتریج‌های قابل تعویض بود و در سال 1979 با قیمت 49 دلار (البته ارزشی فراتر از 200 دلار امروز) عرضه شد. البته موفقیت واقعی آن‌ها در دهه 80، سری کنسول‌های دستی ال‌سی‌دی تک‌بازی واچ نینتندو بود که به گیمرها d-pad و حتی طراحی صدفی شکلی که بعدا در Nintendo DS دیدیم را ارائه می‌داد.

همه چیز واقعا با گیم‌بوی 1989 شروع شد، به خصوص از آن‌جایی که با بازی فوق‌العاده اعتیادآور تتریس عرضه می‌شود و حالا گیمرها می‌توانستند گیم‌بوی خود را در هر جایی همراه خود داشته و هر زمان که خواستند، ساعت‌ها با آن مشغول شوند.

و این همان چیزی بود که برای دهه‌ها رواج داشت. اگر می‌خواستید بازی‌های ویدیویی را دور از کنسول خانگی یا کامپیوتر خود انجام دهید، به یک کنسول دستی اختصاصی با مشخصاتی خاص نیاز داشتید و در آن زمان، این کنسول‌های قابل حمل یکی از بزرگ‌ترین تحولات در دنیای گیمرهای حرفه‌ای را رقم زد.

گوشی‌های نه‌چندان باکیفیت، بازی‌ها را در اختیار همه قرار دادند

به نظر می‌رسید درست همان لحظه‌ای که صفحه‌نمایش گوشی‎ها می‌توانستند بیش از دو خط متن را نمایش دهند، ایده قرار دادن بازی‌ها روی آن‌ها وجود داشت. احتمالا شما هم از بازی‌های نوستالژیک، Snake را به یاد دارید که افراد می‌توانستند آن را حتی روی گوشی‌های نوکیا هم اجرا کنند.

از این بازی‌های ساده در گوشی‌ها، خیلی زود چند بازی دو بعدی نسبتا خوب مانند DOOM RPG و یک نسخه اسکرولی نسبتا خوب از Splinter Cell عرضه شد و این تقریبا زمانی بود که تولیدکنندگان گوشی‎های هوشمند، به فکر تصاحب جایگاه کنسول‌های دستی افتادند.

حتی در آن زمان، برای مدت کوتاهی هم بازی‌های سه‌بعدی برای گوشی‌ها عرضه شد که گوشی‌ها می‌توانستند مانند کنسول‌های کارتریج‌دار، بازی‌های سه‌بعدی مانند Tomb Raider و Tony Hawks Pro Skater را اجرا کنند. البته لازم به ذکر است که حتی در آن زمان هم گوشی‎ها عملکرد خوبی در گیمینگ نداشتند و تجربه نشان داده که گوشی‎ها در حین اجرای این بازی‌ها، اسکرول به شدت سنگین و عملکرد بسیار پایینی ارائه می‌دادند.

گوشی‌های هوشمند، بازی‌های کنسولی را در میان مردم رایج کردند

پس از آن، با ظهور گوشی‎های هوشمند که پردازنده‌های گرافیکی و مرکزی مناسبی داشتند، شاهد بازی‌هایی بودیم که از نظر گرافیک و وسعت، بیشتر شبیه کنسول بودند. در آن زمان، با شروع عصر گوشی‌های هوشمند که به تراشه‌های قدرتمندی مجهز بودند، کاربران همه سخت‌افزار یک کنسول پلی‌استیشن را به راحتی در گوشی هوشمند خود در اختیار داشتند و به راحتی می‌توانستند بازی‌های مورد علاقه را اجرا کنند.

این وضعیت مدام با عرضه مدل‌های جدید گوشی‎های هوشمند بهتر شد و امروزه هم گوشی‌های هوشمند با تراشه‌های پرچمدار در همان سطح کنسول‌های نسل فعلی هستند و با سیستم‌های پردازشی و خنک‌کنندگی پیشرفته‌ای که دارند، عملکرد گیمینگ فوق‌العاده‌ای را ارائه می‌دهند.

حتی بهتر از گذشته، حالا تقریبا تمام بازی‌ها از کنترلرهای گیمینگ پشتیبانی کرده و انواع مختلفی از کنترلرهای کلیپ‌دار هم در بازار وجود دارد که گوشی شما را به یک کنسول دستی واقعی تبدیل می‌کنند. از آن‌جایی که کنترل لمسی در اغلب سبک‌های بازی چندان کارآمد نیست، این ترکیب می‌تواند گزینه‌ای ایده‌آل به‌نظر برسد؛ یعنی محصولی که دیگر نیازی به کنسول‌های دستی مستقل باقی نمی‌گذارد.

همه به جز نینتندو فکر می‌کردند که کنسول‌های دستی محکوم به فنا هستند

پلی‌استیشن ویتا آخرین تلاش سونی (البته تاکنون) برای ورود به بازار کنسول‌های دستی پس از موفقیت بی‌چون‌وچرای PSP بود. حالا، PSP یک دستگاه واقعا شگفت‌انگیز است

پلی‌استیشن ویتا یکی از کنسول‌های فوق‌العاده بود که با وجود کیفیت بالا، هرگز نتوانست به موفقیت PSP دست پیدا کند. دلایل این ناکامی بیشتر به تصمیم‌های اشتباه و پرریسک سونی بازمی‌گردد، نه سخت‌افزار یا طراحی دستگاه. البته، ظهور گوشی‌های هوشمند نیز احتمالا در کاهش استقبال کاربران بی‌تاثیر نبوده و یا حداقل سونی چنین تصوری داشت.

در مقابل، نینتندو مسیر متفاوتی را در پیش گرفت؛ نه‌تنها به توسعه کنسول‌های دستی ادامه داد، بلکه با کنار گذاشتن کنسول‌های خانگی، تمرکز خود را روی یک دستگاه هیبریدی به نام Switch گذاشت. تصمیمی که در زمان خودش با تردیدهای زیادی روبه‌رو بود، اما حالا یکی از هوشمندانه‌ترین تغییر مسیرها در تاریخ صنعت بازی تلقی می‌شود. نینتندو با این انتخاب، کنسولی را روانه بازار کرد که حالا در آستانه تبدیل‌شدن به پرفروش‌ترین کنسول تاریخ است و تنها یک گام با رکورد دست‌نیافتنی پلی‌استیشن ۲ فاصله دارد.

صنعت بازی‌های موبایلی توسط خودش آسیب دید

مسئله این است که بازی‌های موبایل می‌توانستند کنسول‌های دستی بازی را برای همیشه از میدان به در کنند. مطمئنا، کنسول‌های دستی مخصوص بازی مزایا غیرقابل تغییری دارند. به عنوان مثال، هیچ‌کس اهمیتی نمی‌دهد که باتری کنسول‌اش تمام شود، اما هیچ‌کس هم نمی‌خواهد باتری گوشی هوشمندش به صفر برسد. در همین حال، ارتباط هم یک عملکرد حیاتی است که با گوشی‎های هوشمند، علاوه‌بر عملکرد گیمینگ می‌توانید در اختیار داشته باشید. به همین ترتیب، با یک کنسول دستی هم لازم نیست نگران باشید بازی‌هایی که می‌خرید، ناگهان با آمدن نسخه بعدی سیستم‌عامل از کار خواهند افتاد.

البته این اتفاق همیشه می‌افتد؛ چراکه توسعه‌دهندگان زحمت به‌روزرسانی برنامه‌های خود را برای نسخه‌های جدیدتر iOS یا اندروید نمی‌کشند. وقتی iOS برنامه‌های 32 بیتی را کنار گذاشت، شاهد حرف بزرگی از بازی‌ها بودیم.

این چالش‌ها قابل حل هستند، اما کافی نیستند تا برتری عظیم گوشی‌های هوشمند در دنیای بازی را از بین ببرند. مهم‌ترین مزیت موبایل‌ها، تعداد کاربران بسیار زیاد آن‌هاست؛ زیرا مردم به گوشی نیاز دارند، چه اهل بازی باشند چه نه. از آنجا که گوشی‌های هوشمند امروزی در واقع کامپیوترهایی همه‌کاره هستند، اجرای بازی تنها یکی از قابلیت‌های آن‌ها محسوب می‌شود.

اما آنچه مانع از نابودی کنسول‌های دستی توسط بازی‌های موبایلی شده، بیشتر به مشکلات صنعت بازی و شکست‌های بازاریابی بازمی‌گردد. برای مثال، کاربران کنسول‌ها حاضرند برای یک بازی ۷۰ دلار پرداخت کنند، اما اگر همان بازی با همان کیفیت در اپ‌استور عرضه شود، کمتر کسی حاضر به خرید آن با چنین قیمتی خواهد بود. در واقع، یک ذهنیت عمومی شکل گرفته که اپلیکیشن‌های موبایل باید ارزان یا حتی رایگان باشند؛ حتی اگر با یک بازی بزرگ و در سطح کنسولی طرف باشیم.

به جای تمرکز بر گروه کوچکی از کاربران که حاضر به پرداخت برای بازی‌های باکیفیت موبایلی هستند، بیشتر توسعه‌دهندگان به سراغ مدل‌هایی رفتند که درآمد کم‌تری از تعداد زیادی کاربر کسب می‌کنند، نه برعکس. نتیجه این رویکرد، اشباع بازار از بازی‌های رایگان با پرداخت‌های درون‌برنامه‌ای و طراحی‌های طمع‌کارانه بوده، نه عرضه بازی‌هایی با مدل سنتی و ممتاز. البته هنوز هم تعداد محدودی بازی ممتاز و بدون پرداخت اضافی برای موبایل عرضه می‌شود، اما بسیار نادر هستند.

همین موضوع باعث شده تا کنسول‌های دستی مدرن جایگاه ویژه‌ای برای خود به دست آورند، جایگاهی که گوشی‌های هوشمند با وجود قدرت سخت‌افزاری بالا، هنوز نتوانسته‌اند به‌درستی پر کنند. به همین دلیل، این دو پلتفرم می‌توانند در کنار یکدیگر به حیات خود ادامه دهند.

آغاز دوباره دوران طلایی کنسول‌های دستی

با موفقیت خیره‌کننده نینتندو سوییچ، به نظر می‌رسد وارد عصر طلایی بازی‌های دستی شده‌ایم. شرکت Valve با عرضه Steam Deck قدم بزرگی در این مسیر برداشت و حالا کمپانی‌هایی مثل لنوو و ایسوس هم نسخه‌های مشابه آن را با استقبال خوبی روانه بازار کرده‌اند. نسل دوم سوییچ نیز عرضه شده و حتی سونی و مایکروسافت هم بار دیگر به توسعه کنسول‌های دستی علاقه‌مند شده‌اند. این‌ها در کنار بازار پررونق دستگاه‌های دستی مخصوص شبیه‌سازها، نوید یک رقابت جدی در این عرصه را می‌دهند.

در چنین شرایطی، با توجه به انعطاف‌پذیری و راحتی بیشتر کنسول‌های دستی نسبت به کنسول‌های خانگی یا کامپیوترهای رومیزی، می‌توان گفت سرمایه‌گذاری گسترده در این حوزه نه‌تنها قابل توجیه است، بلکه آینده‌ی این دستگاه‌ها را در برابر تهدید گوشی‌ها و تبلت‌ها نیز تا حد زیادی پوشش می‌دهد. همچنین به نظر می‌رسد که niche یا بازار خاص کنسول‌های دستی، همچنان پابرجا خواهد ماند.

جمع‌بندی؛ رقابت ابدی کنسول‌های بازی و گوشی‎‌های هوشمند

کنسول‌های دستی بازی که زمانی به‌عنوان تنها راه تجربه بازی در هر مکان شناخته می‌شدند، با ورود گوشی‌های هوشمند و رشد بازی‌های موبایلی در خطر نابودی قرار گرفتند. با این حال برخلاف پیش‌بینی‌ها، گوشی‌ها نتوانستند جای کنسول‌های دستی را کاملا بگیرند. دلایل این اتفاق شامل مشکلات عملکردی اولیه گوشی‌ها، محدودیت‌های باتری و مدل‌های تجاری بازی‌های موبایلی است که اغلب بر پایه پرداخت‌های درون‌برنامه‌ای و رایگان بودن بازی‌ها شکل گرفتند. 

در مقابل، کنسول‌های دستی با ارائه تجربه‌ای اختصاصی و کیفیتی که هنوز گوشی‌ها نتوانسته‌اند به طور کامل جایگزین آن شوند، همچنان جایگاه خود را حفظ کردند. موفقیت‌هایی مانند نینتندو سوییچ و ورود جدید شرکت‌هایی مانند Valve به بازار کنسول‌های دستی، نشان می‌دهد که این حوزه هنوز زنده است و آینده روشنی دارد. به این ترتیب، کنسول‌های دستی و گوشی‌های هوشمند هر دو می‌توانند به طور موازی و مکمل در بازار بازی‌های ویدیویی حضور داشته باشند.