سامسونگ و اپل باید در طراحی گوشی از نوکیا الهام بگیرند

گوشی‌های هوشمند امروزی، اگرچه به عنوان ابزارهایی هوشمند شناخته می‌شوند، اما در واقع همیشه چندان از انسان جلوتر نیستند. این دستگاه‌ها امکاناتی شگفت‌انگیز ارائه می‌دهند؛ از تماس و پیامک گرفته تا ثبت عکس‌هایی با وضوح خیره‌کننده پنجاه مگاپیکسلی و ضبط ویدیوهایی با کیفیتی چشمگیر. قابلیت‌هایی مانند مسیریابی دقیق در شهرهای ناآشنا، ترجمه متون و حتی مدیریت امور روزمره با کمک حسگرها، آلارم‌ها، پیشنهادها و ابزارهای مبتنی بر هوش مصنوعی، همگی بخشی از زندگی روزمره با یک گوشی هوشمند شده‌اند.

با این حال، نباید فراموش کرد که این سطح از پیشرفت، ریشه در گذشته دارد. گوشی‌های هوشمند کنونی، از آیفون پرآوازه گرفته تا گلکسی‌های قدرتمند سامسونگ، بخش زیادی از موجودیت خود را مدیون نسل‌های اولیه تلفن‌های همراه هستند. نسلی که در آن گوشی‌های ساده نوکیا، با وجود ظاهر ابتدایی، نقشی کلیدی در شکل‌گیری مسیر فناوری ایفا کردند. این دستگاه‌های به ظاهر ابتدایی، در آستانه ناپدید شدن کامل از بازار هستند. اما آیا زمان آن نرسیده که فناوری امروز، نگاهی دوباره به گذشته بیندازد و از آن الهام بگیرد؟ آیا گوشی‌های هوشمند می‌توانند با بازگشت به برخی ویژگی‌های اصیل و کاربردی اجداد خود، به ابزاری خلاقانه‌تر و حتی انسانی‌تر تبدیل شوند؟

افزایش توجه به گوشی‌های ساده، موسوم به فیچر فون‌ها، تصادفی نیست. اخیراً خبرهایی منتشر شده که حاکی از احتمال پایان همکاری میان شرکت HMD، دارنده امتیاز برند نوکیا از سال ۲۰۱۶، و خود شرکت نوکیاست. این مسئله به این معناست که ممکن است سال ۲۰۲۵، آخرین سالی باشد که گوشی‌هایی با نام نوکیا وارد بازار می‌شوند. طبق گزارش‌ها، پنج گوشی ساده جدید در راه هستند که نسخه‌های به‌روز شده‌ای از مدل‌های کلاسیک و محبوب خواهند بود.

جهان سال ۲۰۲۶ ممکن است شاهد صحنه‌ای غیرمنتظره باشد؛ جهانی بدون گوشی‌های نوکیا، جز آن‌هایی که توسط کلکسیونرها یا دلال‌ها در بازار دست‌دوم عرضه می‌شوند. اگر چنین اتفاقی رخ دهد، بدون شک پایان یک دوران در تاریخ تلفن‌های همراه خواهد بود.

برای نمونه، نسخه ۲۰۲۵ گوشی Nokia 5710XA ممکن است با پورت جدیدی روانه بازار شود. درگاه Micro USB که سال‌ها مورد انتقاد کاربران بود، ممکن است جای خود را به درگاه USB-C بدهد.

مدلی مانند Nokia 5710XA (XpressAudio) طراحی منحصربه‌فردی دارد. این گوشی دارای یک جفت هدفون بی‌سیم است که در پنل پشتی دستگاه به صورت کشویی مخفی شده‌اند. نکته جالب توجه آن است که خود بدنه گوشی، قابلیت شارژ کردن این هدفون‌ها را نیز دارد.

این نوآوری، در نوع خود جسورانه و خلاقانه به شمار می‌رود. شاید نه از نظر ظاهری به لوکسی و تجمل آیفون ۱۷ ایر یا گلکسی S25 اج باشد که انتظار می‌رود اواخر سال ۲۰۲۵ با طراحی بسیار باریک معرفی شوند، اما بدون تردید از نظر نوآوری، ایده‌پردازی و خاص بودن، حرف‌های زیادی برای گفتن دارد.

نوکیا در دهه‌های گذشته، بارها فراتر از چارچوب‌های رایج گام برداشت. بسیاری از مدل‌های آن، نه‌تنها متفاوت و متمایز بودند، بلکه با طراحی‌های عجیب، جسورانه و گاه نامتعارف، مرزهای سنتی فناوری موبایل را جابه‌جا کردند.

اکنون شاید زمان آن رسیده باشد که نگاهی دوباره به این گذشته پربار انداخته شود. مرور برخی از مدل‌های ماندگار و خاص نوکیا که متعلق به دوران پیش از HMD هستند، می‌تواند الهام‌بخش نسل کنونی گوشی‌های هوشمند باشد. شاید در این یادآوری، بتوان راهی یافت برای خروج از چرخه تکراری و یکنواخت طراحی‌های امروزی و بازگشت به تلفن‌هایی که شخصیت داشتند، هویت داشتند و تجربه‌ای فراتر از صرفاً یک ابزار دیجیتال ارائه می‌دادند.

نوکیا 6800؛ تجربه‌ای متفاوت با صفحه‌کلید QWERTY

در نگاه اول، نوکیا 6800 تفاوت خاصی با یک گوشی معمولی ندارد، به‌ویژه زمانی که در حالت بسته قرار دارد. اما با باز کردن بدنه، شگفتی آن نمایان می‌شود. در اینجا نه با یک گوشی تاشوی مدرن سروکار است و نه با مفهومی شبیه تلفن‌های هوشمند امروزی. نوکیا 6800 دارای یک صفحه‌کلید کامل QWERTY بود که به‌صورت پنهان در بدنه جای گرفته و تنها با باز شدن دستگاه قابل دسترسی می‌شد. همین ویژگی، در دورانی که هنوز پیام‌رسان‌هایی مانند واتساپ وجود نداشتند، امکان نوشتن و ارسال ایمیل را بسیار آسان می‌کرد. طراحی خاص این گوشی، هنگام باز شدن، تا حدی تداعی‌گر حرکت یک ربات ترنسفورمر در حال دگرگونی بود.

اگر گوشی‌های تاشوی امروزی با طراحی صدفی‌شکل بخواهند از این مدل الهام بگیرند، احتمالاً باید انتظار دستگاهی را داشت که نسبت تصویر آن یادآور یک نان باگت باشد: بدنه‌ای بسیار بلند و به‌طرز غیرمنتظره‌ای باریک. شاید چنین طراحی منحصربه‌فردی، در آینده بتواند به عنوان نمایشگر داخلی خودروهای هوشمند مورد استفاده قرار گیرد. در این صورت، تلفن همراه نه فقط یک ابزار ارتباطی، بلکه بخشی از طراحی صنعتی خودروها نیز خواهد بود.

نوکیا 7600؛ جایی برای حیرت و بازنگری در مفاهیم طراحی

این مدل، یکی از رادیکال‌ترین طراحی‌هایی است که تا به‌حال در دنیای گوشی‌های همراه دیده شده است. نوکیا 7600 شایسته آن است که در موزه هنرهای معاصر به نمایش گذاشته شود. از منظر طراحی، این گوشی بیش‌تر شبیه به مسیری ناتمام در تکامل تلفن‌های همراه است؛ گویی طرحی نیمه‌کاره و از میانه راه متوقف شده. ظاهر آن به‌کلی با فرم‌های سنتی تفاوت دارد. نمایشگر در مرکز بدنه‌ای بیضی‌مانند قرار گرفته و کلیدها به جای اینکه در زیر صفحه باشند، در دو طرف چپ و راست آن پراکنده شده‌اند. یک دکمه بزرگ مرکزی جایگاه «خانه» را گرفته و در کل، طراحی دستگاه با اصول تقارن و تعادل بیگانه است.

از فاصله زیاد، شاید بتوان آن را با یک گوشی تاشوی امروزی اشتباه گرفت. به‌ویژه با شکل مربع‌مانندش و نمایشگری که در وسط جا گرفته، اما شباهت‌ها به همین‌جا ختم می‌شود. خوشبختانه مسیر طراحی تلفن‌های همراه در نهایت از این الگوی خاص فاصله گرفت، اما نمی‌توان منکر جسارت نوکیا در آزمودن مرزهای طراحی در آن دوران شد.

نوکیا 7280؛ گوشی‌ای که بیش‌تر شبیه لوازم آرایش است

نوکیا 7280، مدلی بود که با لقب «رژ لبی» شناخته می‌شد. این گوشی یکی از غیرمتعارف‌ترین مدل‌های تاریخ موبایل است. صفحه‌کلید سنتی در آن جایی ندارد؛ دکمه‌ها به‌صورت پنهان در بدنه جا گرفته‌اند و کاربر از طریق یک دیسک چرخان با رابط کاربری تعامل دارد؛ ابزاری شبیه به چیزی که پیش‌تر در آیپادهای کلاسیک دیده می‌شد. نمایشگر بسیار کوچک و طراحی مینیمالیستی آن، ترکیبی از نگاه آینده‌نگرانه و رویکردی جسورانه و حتی دیوانه‌وار را تداعی می‌کند.

با اینکه این گوشی از قابلیت تاشدن برخوردار نبود، اما تا حد زیادی تداعی‌گر ایده‌هایی‌ است که امروزه در طراحی گوشی‌های تاشو دیده می‌شود. شاید در آینده، دستگاه‌هایی طراحی شوند که با چند لایه تاشدن، فرمی مشابه بدنه رژ لب به خود بگیرند. تحقق چنین ایده‌ای، نیازمند نمایشگرهایی فوق‌العاده منعطف و بدون چروک است که بتوانند تا حدی خم شوند که به‌نظر مایع می‌رسند.

نوکیا 3650؛ گویی طراحی آن از مرزهای زمین فراتر رفته است

در میان تمام مدل‌های خاص نوکیا، 3650 جایگاه ویژه‌ای دارد؛ گوشی‌ای که طراحی آن به‌قدری غیرمنتظره است که ممکن است در نگاه اول شوک ایجاد کند. کلیدهای عددی از یک تا نه، نه به‌صورت معمول خطی، بلکه در یک آرایش دایره‌ای در پایین بدنه قرار گرفته‌اند؛ چیدمانی الهام‌گرفته از تلفن‌های آنالوگ خانگی قدیمی. اطراف این چینش عجیب، فضای خالی زیادی وجود دارد و اندازه دکمه‌ها نیز یک‌دست نیستند، که در مجموع ذهن کاربر را به چالش می‌کشد.

با وجود آنکه این طراحی از منظر زیبایی‌شناسی مدرن چندان پذیرفته نیست، اما می‌توان در آن الگویی را برای افرادی دید که از نمایشگرهای لمسی و مجازی خسته شده‌اند. تصور کنید گوشی‌ای که در پایین خود یک صفحه‌کلید فیزیکی دارد  نه الزاماً با همان طرح دایره‌ای، بلکه با چیدمانی کاربردی‌تر  و در بالای آن، صفحه‌نمایشی نسبتاً بزرگ برای نمایش محتوا قرار گرفته است. چنین طراحی‌ای می‌تواند پاسخ مناسبی به نیاز کسانی باشد که همچنان با لمس مستقیم نمایشگر ارتباط برقرار نمی‌کنند.

نوکیا N93؛ فرصتی برای بازتعریف آینده‌ی گوشی‌های هوشمند

اگر روزی مدل افسانه‌ای نوکیا N93 با طراحی بازتعریفی و در قالب یک گوشی تاشوی مدرن دوباره عرضه شود، شاید بتوان شاهد انقلابی نو در عرصه‌ی تلفن‌های همراه بود. بدنه‌ای که به سبک تاشوهای امروزی طراحی شده باشد، در کنار حفظ ساختار منحصربه‌فرد دوربین آن، می‌تواند دستگاهی خلق کند که فراتر از یک گوشی معمولی ظاهر شود.

اگر بخش دوربین، همان‌طور که در نسخه‌ی اصلی دیده می‌شد، در قسمت بالایی یا پایینی این گوشی آینده‌نگر حفظ شود، فضای بسیار بیشتری برای به‌کارگیری سخت‌افزارهای پیشرفته در اختیار قرار خواهد گرفت. در چنین ساختاری، امکان استفاده از لنزهایی با عناصر اپتیکی بزرگ‌تر فراهم می‌شود؛ لنزهایی که نه‌تنها قادرند جزئیات را با دقت بالاتری ثبت کنند، بلکه توانایی بالاتری در جذب نور خواهند داشت. نتیجه‌ی این تغییرات، تصاویری شفاف‌تر، زنده‌تر و با دقت رنگ بهتر خواهد بود. افزون بر این، امکان تعبیه‌ی حسگرهایی بزرگ‌تر در این ساختار وجود دارد؛ حسگرهایی که در اندازه و عملکرد می‌توانند به دوربین‌های نیمه‌حرفه‌ای نزدیک شوند و مرز بین موبایل و دوربین را کمرنگ‌تر از همیشه کنند.

با این حال، چنین طراحی جاه‌طلبانه‌ای بدون چالش نخواهد بود. یکی از مهم‌ترین مسائل، توزیع نامتوازن وزن است. قرار گرفتن یک ماژول سنگین در یک سمت دستگاه می‌تواند تعادل گوشی را در استفاده‌ی روزمره دچار اختلال کند. با این وجود، اگر این مشکل با نوآوری‌های مهندسی برطرف شود، می‌توان به محصولی دست یافت که هم کارایی داشته باشد و هم خلاقیت.

همه‌چیز شبیه بهم شده است؛ دنیایی پر از شباهت‌های خسته‌کننده

نگاهی به گوشی‌های هوشمند امروزی، به‌ویژه از نمای روبرو، نشان می‌دهد که تنوع ظاهری تا چه حد کاهش یافته است. نمایشگرهای تمام‌صفحه، حاشیه‌های باریک، دوربین‌های سلفی پانچ‌هول، بریدگی‌های کوچک یا حتی طراحی‌های مفهومی مانند جزیره‌ی داینامیک، همگی در نهایت به ظاهری شبیه به هم ختم شده‌اند. شاید در قاب پشتی، تفاوت‌هایی در متریال یا آرایش دوربین‌ها مشاهده شود، اما این تفاوت‌ها اغلب سطحی و ناچیزند؛ به‌گونه‌ای که اگر چند گوشی مختلف کنار یکدیگر قرار گیرند، تشخیص آن‌ها از فاصله‌ای دور کار دشواری خواهد بود.

این یکنواختی در طراحی، روح ماجراجویانه و خلاقانه‌ای را که در دهه‌های گذشته بر بازار تلفن همراه حاکم بود، به حاشیه رانده است. گوشی‌هایی مانند نوکیا N93 و بسیاری از مدل‌های دیگر از آن دوران، صرفاً وسیله‌ای برای ارتباط نبودند. آن‌ها بیانگر دیدگاه طراحان، تجربه‌ای متفاوت برای کاربر و نمادی از شهامت در طراحی بودند.

جای چنین محصولاتی در بازار امروز خالی است. محصولاتی که در آن‌ها تنها به مشخصات فنی بسنده نمی‌شد، بلکه فرم، حس و تجربه‌ی استفاده نیز در اولویت قرار داشت. شاید بازگشت به ایده‌هایی مانند نوکیا N93 و احیای آن‌ها با زبان طراحی و فناوری روز، بتواند به بازار گوشی‌های هوشمند روحی تازه ببخشد. در دنیایی که به‌سرعت به‌سوی شباهت و تکرار پیش می‌رود، جسارت در طراحی، بیش از همیشه یک ضرورت است.