از صفر تا صد کمک داور ویدیویی در جام جهانی 2018

«خطای داوری جزئی از فوتبال است» این جمله را احتمالا زیاد شنیده‌اید. جمله‌ای که بعد از اشتباهات فاحش داوران در مسابقات حساس بیشتر هم به گوش می‌رسد و راستش را بخواهید چندان هم بی‌راه نیست. داور و کمک داورهای مسابقات فوتبال همگی انسان هستند و ممکن است در اتخاذ تصمیمات سرنوشت‌ساز دچار اشتباه شوند. هر چند که اشتباه داوران از نظر منطقی قابل‌قبول است، اما وقتی پای یک رویداد بزرگ ورزشی مانند جام‌ جهانی در میان باشد کوچک‌ترین اشتباه می‌تواند به قیمت از دست رفتن رویاهای یک ملت تمام شود. اینجاست که باز هم تکنولوژی قدم به میدان می‌گذارد تا درصد خطاهای انسانی را به حداقل برساند.

در سال‌های اخیر فیفا در برابر دخالت دادن تکنولوژی در مبحث داوری نرمش‌های خوبی از خود نشان داده و در جام جهانی امسال قرار است انقلابی‌ترین قدم خود را بردارد: قضاوت بازی‌ها با کمک داور ویدیویی. اما این کمک داور ویدیویی دقیقا چه اختیاراتی دارد و چگونه قرار است اعتراضات و اشتباهات داوری را به حداقل برساند؟

با تیم داوری ویدیویی آشنا شوید

هر 64 بازی جام ‌جهانی امسال توسط دو تیم داوری قضاوت می‌شود. یکی تیم داوری عادی که از یک داور، دو کمک داور و یک داور ذخیره تشکیل شده و یکی تیم داوری ویدیویی. این تیم از یک داور ویدیویی (که به اختصار VAR نامیده می‌شود) و سه کمک داور ویدیویی (که به اختصار AVAR نامیده می‌شوند) تشکیل شده است.

فیفا 13 داور مخصوص داوری ویدیویی مسابقات جام جهانی انتخاب کرده که یک نفر از آن‌ها از قاره آسیا، سه نفر از آمریکای جنوبی و بقیه از اروپا هستند. (لیست کامل داوران جام‌ جهانی را اینجا ببینید.) این داورها از بین افرادی انتخاب شده‌اند که در قضاوت‌های ویدیویی تجربه داشته و در بعضی تورنومنت‌های قبلی فیفا به صورت آزمایشی با این سیستم کار کرده‌ بودند.

البته فیفا گفته علاوه بر این 13 داور تعدادی از داورها و کمک داورهای رسمی جام جهانی نیز در بخش داوری ویدیویی به کار گرفته می‌شوند که اسامی‌شان قبل از هر مسابقه اعلام خواهد شد.

این تیم داوری در اتاقی حضور دارند که تصاویر تمامی دوربین‌ها در اختیارشان قرار دارد. دو نفر زوایایی از دوربین را انتخاب می‌کنند که به نظرشان برای تصمیم‌گیری بهترین است و دو نفر دیگر (داور اصلی و کمک داور دوم) این زوایا را بررسی و تایید نهایی می‌کنند. در ادامه وظایف دقیق هر یک از این چهار داور را با هم بررسی می‌کنیم:

VAR

داور اصلی با دو مانیتور کار می‌کند. در مانیتور بالا تصویر دوربین اصلی و در مانیتور پایین تصاویری از چهار دوربین با زوایای مختلف نمایش داده می‌شود. VAR مسئول رهبری تیم داوری ویدیویی است و ارتباط با داور اصلی بازی نیز بر عهده اوست.

AVAR 1

کمک داور ویدیویی اول تمرکزش روی تصویر دوربین اصلی است و اگر حادثه‌ای در جریان بازی اتفاق بیفتد به VAR اطلاع می‌دهد.

AVAR 2

کمک داور ویدیویی دوم روی خط آفساید تمرکز دارد. این کمک داور با دو مانیتور کار می‌کند و هر موقعیت مشکوک به آفسایدی را پیش‌بینی و بررسی می‌کند تا به بررسی VAR و روند بازبینی سرعت ببخشد.

AVAR 3

کمک داور ویدیویی سوم روی خروجی شبکه‌های تلویزیونی تمرکز دارد و کمک می‌کند که داور و کمک داور دوم که روی خط آفساید متمرکز است به درستی با هم ارتباط داشته باشند.

اتاق فرمان داوری ویدیویی

تیم داوری ویدیویی بر خلاف تیم داوری اصلی در ورزشگاه حضور ندارد! این تیم در اتاق فرمان داوری ویدیویی (VOR) در مرکز پخش بین‌المللی مسکو مستقر هستند و تصاویر تمامی دوربین‌های 12 استادیوم جام جهانی از طریق شبکه فیبر نوری به آنجا ارسال می‌شود. داور اصلی از طریق یک سیستم رادیویی سطح بالا با تیم داوری ویدیویی در ارتباط است.

دوربین‌های مسابقات

تمام مسابقات جام جهانی 2018 روسیه توسط 33 دوربین پوشش داده می‌شود که هشت تا از آن‌ها سوپر اسلوموشن و چهارتایشان اولترا اسلوموشن است. تیم داوری ویدیویی به تصاویر همه‌ی دوربین‌ها دسترسی دارد. دو دوربین مخصوص خط آفساید نیز وجود دارد که تصاویرشان فقط در دسترس تیم داوری ویدیویی است. برای مراحل حذفی 2 دوربین اولترا اسلوموشن اضافی نیز پشت دروازه دو تیم نصب می‌شود که تصاویر آن‌ها نیز در اختیار تیم VAR خواهد بود. بازپخش‌های اسلوموشن به هدف تشخیص دقیق اتفاقات مورد استفاده قرار می‌گیرند (مثلا تشخیص اینکه آیا برخوردی رخ داده یا نه) و تصاویر دوربین‌های سرعت عادی برای قضاوت‌های ذهنی استفاده می‌شود (مثلا برای اینکه داور تشخیص دهد شدت خطا مستوجب کارت بوده یا نه یا مثلا برخورد توپ با دست مصداق هند بوده یا نه.)

تیم VAR به دوربین‌های مخصوص فیفا به جز چندتایشان هم دسترسی دارد. از جمله دوربین‌هایی که VAR به آن‌ها دسترسی ندارد تصاویر دوربین هلی‌کوپتری است.

فرآیند تصمیم‌گیری

تیم کمک داور ویدیویی موظف است در موارد زیر به داور اشتباهش را تذکر دهد و داور نیز ملزم به قبول کردن نظر کمک داور ویدیویی است:

• تشخیص موقعیت آفسایدی که منجر به گل یا پنالتی می‌شوند: برای مثال اگر گلی به ثمر برسد و داور اصلی آفساید بودنش را تشخیص ندهد اما تیم داوری ویدیویی متوجه آفساید بودن گل بشود به داور اطلاع داده و گل مردود می‌شود. (با این سیستم هیچ گلی مانند گل «دست خدا» مارادونا به ثمر نخواهد رسید.)
• تشخیص توپ‌های خارج از جریان بازی که منجر به گل یا پنالتی می‌شوند: برای مثال اگر توپی از خط طولی یا عرضی عبور کند اما داور متوجه نشود و همان توپ منجر به گل یا پنالتی شود، تیم داوری ویدیویی موظف است تصمیم داور را اصلاح کند.
• تشخیص اینکه خطای رخ داده داخل محوطه جریمه بوده یا خارج از آن
• اشتباه گرفتن خطاکار: در مواردی ممکن است داور خطا اعلام کند اما به بازیکن اشتباهی کارت نشان دهد. تیم داوری ویدیویی موظف به اصلاح داور است.

اما غیر از تیم داوری ویدیویی، داور اصلی نیز در برخی صحنه‌ها می‌تواند خودش شخصا صحنه را بازبینی کند. برای این کار در یک ناحیه کنار زمین به نام RRA نمایشگری قرار داده شده که داور می‌تواند صحنه را از طریق آن بازبینی کند. این صحنه‌ها شامل موارد زیر است:

• خطا یا آفساید بازیکن مهاجم در موقعیت‌های منجر به گل
• خطای مدافع یا مهاجم در موقعیت‌های منجر به پنالتی
• تصمیم‌گیری درباره کارت قرمز مستقیم

علائم بازبینی ویدیویی

برای برقراری ارتباط داور با تیم داوری ویدیویی دو علامت وجود دارد. علامت اول نزدیک کردن دست به گوش است که به معنی صحبت کردن داور با تیم داوری ویدیویی است. این علامت بازبینی رسمی صحنه نیست، اما شروع مجدد بازی را به تاخیر می‌اندازد.

علامت رسمی اعلام تصمیم گرفته شده بر مبنای ویدیو چک به‌صورت زیر است. در این حالت داور یا شخصا به کمک نمایشگر کنار زمین صحنه را بازبینی می‌کند یا نظر تیم داوری ویدیویی را جویا شده است. تا اعلام نظر نهایی بازی متوقف خواهد ماند.

خطوط مجازی آفساید

فیفا برای کمک به داور ویدیویی در زمینه‌ی تشخیص آفساید از یک سیستم کامپیوتری کمک می‌گیرد که می‌تواند خطوط مجازی آفساید را روی تصاویر منعکس کند. این خطوط مجازی توسط دقیق‌ترین و بهترین تکنولوژی موجود در این زمینه تولید می‌شوند.

برای تولید این خطوط از نرم‌افزاری کمک گرفته می‌شود که معیارهای زیادی مانند زاویه دید، اعوجاج لنز، انحنای زمین و... را مد نظر قرار می‌دهد و در نهایت تصمیم می‌گیرد که خطوط چگونه باید روی تصویر منعکس شوند. خطوط مجازی آفساید قبل از هر بازی کالیبره می‌شوند تا شرایط جوی روز نیز در آن لحاظ شود.

سیستم اطلاعاتی داوری ویدیویی

فیفا برای اطمینان از این موضوع که تمامی بینندگان تلویزیونی در جریان روند بازبینی قرار می‌گیرند، یک سیستم اطلاعاتی برای داوری ویدیویی تدارک دیده که در اختیار شبکه‌های پخش تلویزیونی و مفسران قرار دارد.

برای هر بازی یکی از کارمندان فیفا به صورت مرحله به مرحله بینندگان را در جریان روند بازبینی و علت تصمیمات اتخاذ شده قرار می‌دهد تا شفافیت به اوج خودش برسد. این فرد از طریق یک تبلت به سیستم اطلاعاتی VAR دسترسی دارد که شامل مکالمات بین داورها و زوایای دوربینی است که تیم VAR در حال نگاه کردن به آن است. این سیستم اطلاعاتی به صورت خودکار نمودارها و تصاویر گرافیکی مخصوص به تصمیمات VAR را تولید می‌کند تا روی صفحه‌ی تلویزیون و اسکوربورد ورزشگاه نمایش داده شود.

این‌طور که به نظر می‌رسد قرار است جام جهانی 2018 روسیه کم‌اشتباه‌ترین جام جهانی تاریخ باشد. باید منتظر ماند و دید این سیستم تا چه حد روی نتایج مسابقات تاثیرگذار خواهد بود. نظر شما چیست؟