«کلاچ پروانه» یا «فن کلاچ» چیست و چگونه کار می‌کند؟
کلاچ پروانه یا فن کلاچ چیست: برای این‌که موتور خودرو آسیب نبیند، باید همواره دمای مناسبی داشته باشد. دمای مناسب برای موتور خودرو، به وضعیت کار آن بستگی دارد و اگر حین کار، زیادی داغ یا زیادی خنک باشد، آسیب می‌بیند. در خودروهایی که پروانه برقی ندارند، برای تنظیم دمای موتور معمولا از تسمه و پروانه استفاده می‌شود. برای این منظور، حرکت چرخشی موتور توسط تسمه به پروانه مخصوصی منتقل می‌شود تا با چرخش آن، دمای موتور تنظیم شود.
اما نحوه انتقال نیرو به پروانه ملاحظات خاصی دارد. مثلا وقتی خودرو آهسته حرکت می‌کند، دمای موتور تدریجاً افزایش می‌یابد اما دور موتور کند است و اگر پروانه نیز کند بچرخد، نمی‌تواند موتور را خنک کند. پس سرعت چرخش پروانه، نه با دور موتور بلکه باید با دمای آن تناسب داشته باشد. برای این منظور از کلاچ پروانه استفاده می‌شود. «کلاچ پروانه» از آن قطعه‌هایی است که تا از کار نیافتد، شاید به اهمیتش پی نبریم. این مطلب، توضیح می‌دهد که کلاچ پروانه یا فن کلاچ چیست و چگونه کار می‌کند.
«کلاچ پروانه» یا «فن کلاچ» چیست و چگونه کار می‌کند؟
«کلاچ پروانه» یا فن کلاچ (fan clutch) با کنترل قدرت چرخش پروانه خنککننده، دمای موتور را تنظیم می‌کند و به قول بعضی از مکانیک‌ها جلوی داغ کردن موتور را می‌گیرد. کلاچ پروانه با بهره‌گیری از قواعد ترمواستاتیک کار می‌کند: وقتی دمای موتور عادی است، فعال نمی‌شود و پروانه را آزاد می‌گذارد. لذا موتور بی‌آنکه به آن فشار وارد شود، زود گرم می‌شود. هنگامی‌که دمای موتور افزایش یافت و از حد خاصی فراتر رفت، کلاچ درگیر می‌شود تا پروانه سریع‌تر بچرخد و موتور را خنک کند.
کلاچ پروانه چگونه کار می‌کند؟
اولین وظیفه کلاچ پروانه، روشن/خاموش کردن سامانه خنککننده موتور است. وقتی موتور زیادی گرم می‌شود یا خودرو خیلی آهسته حرکت می‌کند (و هوای کافی به رادیاتور نمی‌رسد)، پروانه خنککننده به‌کار می‌افتد. اما وقتی دمای موتور متعادل می‌شود یا سرعت خودرو به‌حدی می‌رسد که هوا بین پره‌های رادیاتور جریان می‌یابد، پروانه دست از کار می‌کشد. کلاچ پروانه به‌طور کلی دو نوع است که در ادامه، نحوه کارشان خلاصه‌وار توضیح داده می‌شود.
انواع کلاچ پروانه: حرارتی و غیرحرارتی
کلاچ پروانه را می‌توان به دو نوع کلی حرارتی و غیرحرارتی تقسیم کرد: کلاچ حرارتی بازده بیشتری دارد و کلاچ غیرحرارتی ارزان‌تر است.
کلاچ پروانه حرارتی چگونه کار می‌کند
کلاچ پروانه حرارتی برای تشخیص حرارت موتور از فنر دوفلزی بهره می‌برد. فنر، بسته به میزان هوایی که در رادیاتور جریان دارد، باز یا فشرده می‌شود. وقتی خودرو در جا کار می‌کند یا آهسته پیش می‌رود، هوای کافی به موتور نمی‌رسد تا آن‌را خنک کند و چون در این حالت، موتور توان و گرمای بیشتری ایجاد می‌کند، فنر باز می‌شود. با انبساط فنر، درپوش مخزن حاوی سیلیکون مایع نیز باز می‌شود و مایع مذکور با سرعتی معادل 70 تا 90 درصد سرعت پمپ آب، به‌درون کلاچ می‌رود و آن‌را فعال می‌کند. وقتی پروانه کلاچ می‌چرخد، هوای فراوانی در رادیاتور جریان می‌یابد.
جاری شدن هوا فنر را خنک می‌کند و درنتیجه، فنر فشرده و غیرفعال می‌شود. متعاقباً سرعت چرخش پروانه خنککننده نیز کاهش می‌یابد و تنها با سرعتی معادل 20 درصد سرعت پمپ آب می‌چرخد. این فرآیند پیوسته تکرار می‌شود تا دمای موتور همواره متعادل بماند.
کلاچ پروانه غیرحرارتی چگونه کار می‌کند
کلاچ پروانه غیرحرارتی، مکرر و با سرعتی معادل تقریبا 30 تا 60 درصد سرعت پمپ آب کار می‌کند. کلاچ‌های غیرحرارتی از کلاچ‌های حرارتی ارزان‌ترند، اما وقتی دور موتور کند است، بازده کمتری دارند و ضمنا چندان بادوام نیستند.
جمع‌بندی
«کلاچ پروانه» یا «فن کلاچ» از اجزای ضروری سامانه خنککننده خودرو است که از داغ کردن موتور و آسیب دیدنش جلوگیری می‌کند. پس اگر متوجه شدید که دچار ایراد شده است، به‌موقع درصدد تعمیر یا تعویض آن برآیید.
