macOS جدید زبان طراحی اپل را تغییر می‌دهد: نئومورفیسم چیست؟

یکی از تغییرات ظاهری macOS Big Sur که توجهات زیادی را به سمت خود جلب کرده بازگشت جزئی سبک اسکیومورفیسم در طراحی آیکن‌هاست. اسکیومورفیسم به معنای استفاده از المان‌های جهان واقعی در طراحی است که تا پیش از معرفی iOS 7 در اکوسیستم اپل مشاهده می‌شد. حالا با نسخه جدید سیستم عامل مک عده‌ای معتقدند که اپل دایره را کامل کرده و با عبور از طراحی سه‌بعدی به مسطح، اکنون دوباره به طراحی سه‌بعدی برگشته است.

با این حال، طراح ارشد شرکت The Outline، جک کولوسکوس، می‌گوید اپل در حال بازگشت به عقب نیست بلکه به سمت جلو حرکت می‌کند. او در مصاحبه‌ای تازه به این موضوع اشاره کرده که سبک طراحی جدید macOS Big Sur اسکیومورفیسم نیست، این موج جدید از طراحی رابط کاربری نئومورفیسم نام دارد. کولوسکوس می‌گوید:

macOS 11 (ملقب به Big Sur) قابلیت‌های جدید زیادی دارد که آن را به سیستم عامل آیفون و آیپد یعنی iOS نزدیک می‌کند، ولی یکی از جنبه‌های آن که ظاهرا اختلاف‌نظرهایی را به وجود آورده بخش طراحی رابط کاربری و آیکن‌هاست. می‌توانید این اتفاق را به گردن پدیده جدیدی به نام نئومورفیسم بیندازید که خوشتان بیاید یا نه، موج بعدی طراحی رابط کاربری خواهد بود.

اگر بخواهیم این پدیده را تشریح کنیم، نئومورفیسم تمرکزی بر چگونگی حرکت نور در یک فضای سه‌بعدی است. اسکیومورفیسم با شبیه‌سازی بافت سطوح در رابط‌های دیجیتالی واقع‌گرایی به وجود می‌آورد. از ویژگی‌های فرعی آن سبک از طراحی – که البته تکامل نیافته بود – نوعی نورپردازی به حساب می‌آمد که مواد تحت بازتاب خود را به شکلی واقع‌گرایانه نشان می‌داد؛ به همین خاطر بود که سایه‌ها و تیرگی‌ها در طرح‌های ابتداییِ آن سبک غلبه زیادی داشتند.

با این حال، شبیه‌سازی نورپردازی و بافت‌ها در آن سبک از طراحی همچنان نسبتا ساده بود: چه اشیایی درخشان و چه اشیایی مات هستند؟ چه اشیایی شفاف و چه اشیایی کدر هستند؟ این مسائل در نهایت سودمند واقع می‌شدند و انتخاب‌ها معمولا قراردادی بودند. آن‌چه که نئومورفیسم را از منبع الهام آن جدا می‌کند تمرکز بر خود نور و نحوه ارتباط آن با اشیا مختلف در فضای کاملا دیجیتالی است. شبیه‌سازی‌های نوری در نئورمورفیسم پیچیده‌تر است و بر چگونگی تاثیرگذاری نور از یک شئ به یک شئ دیگر یا عملکرد خود شئ تمرکز دارد.

این طراح با سابقه می‌گوید بین اسکیومورفیسم و نئومورفیسم دو تفاوت کلیدی به چشم می‌خورد. اول، لازم نیست عناصر نئومورفیسم بیانگر اشیا جهان واقعی باشند. این عناصر صرفا می‌توانند اشکالی سه‌بعدی باشند که طراحی‌های قراردادی دارند. دوم، هرچند آیکن‌های اسکیومورفیسم مستقل هستند، ولی الگوی سایه‌های آن‌ها می‌تواند از آیکن‌های مجاور نشأت بگیرد. در حالی که نئومورفیسم تماما پیرامون الگوهای نوری ثابت در کل صفحه است. اگر نور از گوشه بالای سمت چپ صفحه بر یک آیکن وارد می‌شود، باید برای تمام آیکن‌ها از همان زاویه تابانده شود.

عده‌ای مخالف این تغییر هستند چون ذاتا تغییر را دوست ندارند، ولی کولوسکوس مخالف آن‌هاست:

نئومورفیسم یک ویژگی انکارنشدنی دارد که آن را فوق‌العاده جذاب می‌کند. این سبک از طراحی جدید است. هسته طراحی مسطح که ظاهری اساسا دیجیتالی دارد، به همراه تمامی مشتقات آن، مدت‌هاست که در همه جا استفاده می‌شود و حالا بیشتر از ۸ سال عمر دارد. نئومورفیسم با آن‌چه که کاربران به آن عادت کرده‌اند تفاوت‌های زیادی دارد و شبیه یک زبان جدید به نظر می‌رسد. تفاوت این سبک از طراحی به‌خصوص برای شرکتی مثل اپل ارزشمند است که سعی دارد سیستم عامل جدید خود را پس از ۱۹ سال با شماره تازه‌ای عرضه کند.

با گذشت ۸ سال انتظار می‌رفت که در نسخه کاملا جدید macOS از تغییر بزرگی رونمایی شود و احتمالا خیلی‌ها از این تغییر استقبال می‌کنند، اما شماری از طراحان آن را نپسندیده‌اند. کولوسکوس می‌گوید این اتفاق احتمالا به خاطر شوک حاصل از خود تغییر است. ذات بشر تغییرات بزرگ را دوست ندارد و باید با گذشت زمان به آن عادت کند.

چرا برداشت اپل از این سبک طراحی به‌تعبیری بد به نظر می‌رسد؟ چارچوب مفهومی نئومورفیسم نسبتا جدید است، و مقاومت‌هایی در دنیای طراحی در مقابل آن وجود داشته است. طراحی رابط کاربری مدت‌هاست درگیر طراحانی شده که بدون توجه به قابلیت مصرف یا تجربه کاربری عاشق خلق طرح‌های فرضی هستند، و این موضوع منجر به اختلافاتی شده است.

تجربه فرم‌های جدید همواره در تناسب با قابلیت مصرف در بحث طراحی رابط امر دشواری تلقی می‌شود، ولی نباید آن را از بیخ و بن نادیده بگیریم.