دکمه‌های روی فرمان خودروهای فرمول یک دقیقاً چه‌کاری می‌کنند؟

برای بسیاری از علاقه‌مندان F1 که مسابقات آن را زنده از تلویزیون دنبال می‌کردند (قبل از کرونا و تعطیلی مسابقات)، همواره یکی از جذاب‌ترین لحظات مسابقات، زمانی بود که کارگردان تلویزیونی مسابقه، تصمیم می‌گرفت که نمای داخل کابین راننده را نشان دهد.

این لحظات که به‌وفور در طول مسابقه دیده می‌شدند، متأسفانه غالباً بسیار کوتاه بودند. اما همان زمان کوتاه هم کافی بود تا شیفتگان دنیای F1، از دیدن فرمان خودرو و آن‌همه کلیدی که بر روی آن بود و راننده‌ای که گه گاهی با آن‌ها کار می‌کرد، لذت کافی را ببرند.

ازآنجایی‌که هر راننده‌ای در طول مسابقه ممکن است استراتژی به خصوصی را دنبال کند، تنها راه اعمال تغییر در تنظیمات خودرو (موتور، باتری، کلاچ و...) فقط همان فرمانی است که روبروی راننده قرارگرفته است. اگر شما نمی‌دانید که هر کلید چه‌کاری می‌کند، جالب است بدانید که معمولاً یک تیم F1 از کارکرد فرمان تیم رقیب بی‌اطلاع است. اگر مسابقات را به زبان انگلیسی دنبال کرده باشید، احتمالاً متوجه رمزی صحبت کردن راننده با مهندسین تیمش شده‌اید. تیم‌ها تمایل دارند تا جای ممکن استراتژی خود (که از طریق پنل فرمان اعمال می‌گردد) را در طول مسابقه از سایر تیم‌ها پنهان نگه‌دارند، چراکه کلیه مکالمات توسط همه تیم‌ها قابل‌شنیدن است.

به دلیل همین سری بودن فرمان فرمول 1 و کاربردهای آن، تنها توانستیم که به‌وسیله یکی از راننده‌های رزرو رنو، یک فرمان که متعلق به نسل قبلی فرمول 1 (سال 2012) هست را بررسی کنیم. فرمان متعلق به خودروی لوتوس است که کیمی رایکنن آن را می‌رانده است. بد نیست بدانید که هر فرمان خودروی فرمول 1 نزدیک به 20 هزار دلار قیمت دارد.

1. در گوشه سمت چپ، بر روی دسته‌فرمان، کلید چرخان MultiMap وجود دارد که با تغییر دادن آن به روی هر عدد، مجموعه‌ای از تنظیمات بر روی خودرو اعمال می‌شود. مثلاً به‌جای تغییر دادن تنظیمات موتور و دیفرانسیل و ترمزها به‌صورت جداگانه، با این کلید، تغییراتی که از قبل به شکل یک مجموعه درآمده بودند، همگی باهم اعمال می‌شوند.

2. دکمه آبی‌رنگ OV که اول کلمه Overtake به معنای سبقت است، وظیفه باز و بسته کردن باله عقبی خودرو را بر عهده دارد. DRS درواقع سیستم کاهش نیروی کشنده است که در مواضع خاصی در پیست فعال می‌شود آن‌هم به شرطی که بین دو خودرو کمتر از یک ثانیه فاصله باشد و تعداد به خصوصی از دورهای مسابقه هم سپری‌شده باشند. در این صورت، صدای بوقی در گوش راننده پشتی به او اطلاع می‌دهد که می‌تواند از سیستم DRS استفاده کند. با باز کردن باله عقبی، باد مقاومت کمتری پیدا می‌کند و درنتیجه سرعت خودرو به شکل محسوسی افزایش‌یافته، این در حالی است که خودروی جلویی DRS ندارد و باله عقبی خودرویش بسته است، به‌این‌ترتیب راننده پشتی می‌تواند راحت‌تر سبقت بگیرد.

3. BB مخفف دو کلمه Brake Bias است که برای تنظیم دقیق ترمزها در چرخها تعبیه‌شده است.

4. OIL نیز همان‌طور که از نامش پیداست جریان روغن در خودرو را کنترل می‌کند. این کلید فقط در مواقع اضطراری خصوصاً حین نقص فنی استفاده می‌شود.

5. D حرف اول کلمه Drink است. با فشردن آن آبی که با حرارت موتور گرم شده را به دهان راننده منتقل می‌کند.

6. هردوی این دو شیفترها که دیگر امروز به‌وسیله قوانین F1 از رده خارج‌شده‌اند، میزان چسبندگی خودرو را تنظیم می‌کردند.

7.محدودکننده دور موتور معمولاً قبل از مسابقه و بعد از مراحل تمرین و رده‌بندی توسط مهندسین برای مسابقه اصلی تنظیم می‌شود و اگر همه‌چیز خوب پیش برود، راننده نیازی به تغییر دادن آن پیدا نخواهد کرد مگر اینکه نقصی در موتور به وجود آید که در آن صورت مهندسین به راننده تنظیمات متناسب را پیشنهاد می‌کنند.

8. چرخ کوکر، که در وسط فرمان قرار دارد شاید مهم‌ترین بخش اعمال تنظیمات باشد. راننده با چرخاندن و قرار دادن آن بر روی هر قسمت به تنظیمات اختصاصی آن قسمت دسترسی پیداکرده و به‌وسیله دو کلید نارنجی رنگ که در بالا قرار دارند، تغییرات را اعمال می‌کند و مجدداً آن را در حالت ساعت 12 یا خنثی قرار می‌دهد.

9. میکس مسئول تغییر دادن وضعیت موتور است که بازهم راننده معمولاً به آن کاری ندارد مگر اینکه مهندس تیم از او بخواهد.

10.  Exit درواقع بیشتر مختص به راننده و احساسی است که وی از خودرو و پیست دارد. اینکه هنگام خروج از پیچ‌ها که راننده پدال گاز را فشار می‌دهد، میزان توزیع نیرو بین چرخها (دیفرانسیل) چگونه باشد، کاملاً به نظر راننده است. به همین دلیل راننده معمولاً با تغییر شرایط و برای رسیدن به نقطه ایدئال موردنظرش، زیاد با این کلید چرخان کار می‌کند.

11.  N هم مثل بسیاری خودروها نشانگر دکمه خلاص کننده گیربکس است که اگر خودرو در دنده 3 یا کمتر باشد با فشردن این دکمه (بدون نیاز به کلاچ؛ بله خودروهای فرمول یک نیز کلاچ دارند اما از نوع دستی!) خودرو خلاص می‌شود.

12. دکمه OK برای تائید کردن انتخاب در تنظیمات مختلف است.

13.  BOX اصطلاحی است که اغلب اوقات از طرف تیم به راننده و به‌صورت پشت سرهم گفته می‌شود.(Box, Box, Box!)  باکس به این معنی است که تیم معتقد است که خودرو نیاز به رسیدگی توسط مکانیک‌ها دارد، البته این مورد معمولاً تنها به تعویض تایرها ختم می‌شود و راننده دوباره به مسابقه ادامه می‌دهد اما گاهی که خودرو عیب اساسی دیده است این کلمه به معنی Retire یا خروج راننده از آن مسابقه است. حال، زمانی که تیم این موضوع را به راننده اطلاع داد، راننده تصمیم می‌گیرد که آیا به پیت لین برود یا خیر؛ اگر راننده نیز موافق باشد تنها با فشردن این دکمه، مکانیک‌های تیم متوجه شده و آماده می‌شوند. البته معمولاً راننده و تیم در این مورد به‌خصوص اختلاف‌نظری ندارند.

14. R نیز دکمه خاموش و روشن کردن رادیو است که راننده بتواند با تیم صحبت کند. جالب است که گاهی راننده‌ها فراموش می‌کنند که با فشردن مجدد آن، رادیو را خاموش کنند و صدای آن‌ها که در حال بدوبیراه گفتن است نیز پخش می‌شود!

15.  کلید چرخان کلاچ که از یک تا دوازده قابل‌تغییر است، تعیین می‌کند که خودرو چگونه و به چه صورتی لانچ کند. عدد یک که شدیدترین حالت است برای شروع مسابقه که خودروها نیاز به‌شتاب گیری بالایی دارند مناسب است و 12 هم برای مواقعی که راننده چندان نیازی به عجله ندارد (مثل زمان خروج از پیت لین) استفاده می‌شود. البته بسته به شرایط آب و هوایی و فاکتورهایی دیگر راننده این موضوع را تغییر می‌دهد.

16. دکمه پیت زمانی استفاده می‌شود که خودرو وارد محدوده پیت لین شده و قصد ورود به گاراژ یا طی کردن طول پیت لین به‌عنوان جریمه را دارد. در این صورت با فشردن این دکمه، سرعت خودرو به 80 کیلومتر در ساعت (60 کیلومتر در پیست موناکو) محدود می‌شود. اگر دقت کنید، این کلید داخل دایره‌ای پلاستیکی قرارگرفته تا راننده‌ها در طول مسابقه به‌اشتباه آن را فشار ندهند و سرعت خود را به‌صورت ناخواسته کاهش ندهند.

17. اینتری هم مانند اگزیت، وظیفه تنظیم دیفرانسیل خودرو را بر عهده دارد.

18.  پشت فرمان‌ هم مجموعه‌ای از پدال‌ها قرارگرفته‌اند، که دو عدد آن‌ها مسئول تعویض دنده، دو پدال، پدال‌های کلاچ و دو پدال دیگر هم قابل شخصی‌سازی هستند. پدال‌ها جزو سری‌ترین بخش‌های فرمان هر تیم به شمار می‌روند و حتی ممکن است پدال‌هایی کوچک‌تر هم در پشت پدال‌های اصلی قرار داشته باشند.