لاستیک خودرو چه زمانی «باید» تعویض شود؟
تاثیر لاستیک خوب در کاهش تصادفات رانندگی
تعویض به‌موقع لاستیک یا تایر خودرو بر میزان کاهش تصادفات رانندگی تاثیر مستقیمی دارد فلذا می‌ارزد که زمان و بودجه کافی به آن اختصاص یابد. مثلا بررسی‌‌های اداره ملی ایمنی ترافیک بزرگ‌راه‌های آمریکا نشان می‌دهد، بیشترین تصادفات ناشی از مشکلات «فنی» خودرو در این کشور، به‌خاطر ترکیدگی لاستیک یا ساییده شدن آج‌های لاستیک است که هدایت‌پذیری خودرو را کاهش می‌دهد. رانندگی با لاستیک کهنه و ساییده خطرناک‌تر از آنی است که تصور می‌شود. برای مثال، اگر در هوای بارانی با سرعت تقریبا 96 کیلومتر بر ساعت رانندگی کنید و لاستیک‌های خوبی نداشته باشید، ترمز گرفتن خطرآفرین خواهدبود، زیرا در این شرایط، میزان کنترل و قدرت ترمز خودروی‌تان به‌طرز چشمگیری کاهش می‌یابد.
گاهی ممکن است لاستیک‌ها خوب و سرحال به نظر برسند اما با کمی دقت بیشتر مشخص شود که زمان تعویض‌شان فرارسیده است یا دست‌کم شرایط چندان مساعدی ندارند. برای دانستن این‌که لاستیک خودرو چه زمانی باید تعویض شود، باید به چند نکته مهم توجه کرد.
عوامل موثر بر کیفیت لاستیک خودرو
میزان سایش رویه لاستیک، سن لاستیک، و سطوح و موادی که لاستیک با آن‌ها در تماس است، از جمله عواملی هستند که در کنار هم بر کیفیت لاستیک خودرو تاثیر می‌گذارند. در ادامه، این سه مورد به تفکیک توضیح داده می‌شود.
ضریب سایش رویه لاستیک
خیلی از راننده‌ها با بررسی رویه لاستیک زمان تعویض لاستیک‌ها را حدس می‌زنند. هر لاستیک ضریب سایش مشخصی دارد که شاخص مهمی برای پی بردن به دوام آن است. هر چه عدد ضریب سایش لاستیک بیشتر باشد، به‌این معناست که لاستیک بیشتر عمر می‌کند. مثلا لاستیکی که ضریب سایش آن 300 است قاعدتا باید سه برابر لاستیکی با ضریب سایش 100 کار کند. ضریب سایش خودرو بسته به نوع لاستیک از 100 تا 700 متغیر است. شرکت‌های لاستیک‌ساز این عدد را روی سطح لاستیک‌ها درج می‌کنند.
سن لاستیک و کد چهاررقمی تاریخ تولید لاستیک خودرو
هر لاستیک یک کد چهار رقمی دارد که دو رقم نخست آن، هفته تولید و دو رقم آخرش سال تولید لاستیک را نشان می‌دهد. مثلا اگر کد چهاررقمی 1715 باشد به‌این معناست که لاستیک در هفته 17 از سال 2015 ساخته شده است. لاستیک خودرو حتی اگر چندان از آن استفاده نشود، به‌مرور پیر می‌شود، پس صرفا ظاهر آن را ملاک نگیرید و هنگام خرید لاستیک نو حتما به کد چهاررقمی تاریخ تولید که به‌صورت برجسته روی لاستیک درج شده است توجه کنید تا مبادا تاریخ گذشته باشد.
لاستیک‌سازها و کارشناسان در باره عمر لاستیک نظرات متفاوتی دارند. برخی از آن‌ها می‌گویند لاستیک خودرو باید هر شش سال یک‌بار تعویض شود. اما چون هر خودرو کارکرد متفاوتی دارد، بررسی مرتب لاستیک خودرو پس از پنج سال اول باید شروع شود. در برخی کشورها 10 سال حداکثر سن قانونی لاستیک است و پس از گذشت این مدت، لاستیک حتی اگر نو به نظر برسد، باید تعویض شود. اما سرهنگ داوود قاسمیان، رئیس پلیس ترافیک شهری راهور ناجا می‌گوید، حداکثر عمر مفید لاستیک خودرو 3 سال است. پس این توصیه را جدی بگیرید و هر چه به این زمان نزدیک‌تر می‌شوید وضعیت لاستیک را زودبه‌زودتر بررسی کنید.
سطوح و موادی که لاستیک با آن‌ها در تماس است
اگر لاستیک با مواد یا اشیای مخربی برخورد کند، بسیار آسیب‌پذیرتر خواهدبود و روند سایش آن تسریع می‌شود. اگر متوجه شدید که بین آج لاستیکهایتان خرده‌ریزه‌های تیز و زمختی گیر کرده است، آن‌ها را با احتیاط خارج کنید چون ممکن است سطح لاستیک را به‌مرور سوراخ کنند. حرارت سطح جاده یا خیابان و پرتو فرابنفش خورشید نیز به ساختار لاستیک خودرو آسیب می‌رساند. این موضوع در مناطقی با آب‌وهوای معتدل چندان مطرح نیست اما در مناطق بسیار گرم همیشه مشکل‌آفرین است. همچنین رانندگی طولانی‌مدت به‌ویژه با بار زیاد یا در گرمای شدید، دمای سطح لاستیک را بیش از حد افزایش می‌دهد و به آن آسیب می‌زند.
عمق آج (شیار) لاستیک نباید از 1.6 میلی‌متر کمتر شود
یکی از مهم‌ترین معیارها برای تشخیص زمان تعویض لاستیک خودرو، عمق آج یا شیار لاستیک است که به آن گل لاستیک هم می‌گویند. سرهنگ قاسمیان ضمن بیان این‌که عمق آج لاستیک نو 5.9 میلی‌متر است می‌افزاید، عمق آج لاستیک نباید کمتر از 1.6 میلی‌متر باشد، در غیر این‌صورت ممکن است حادثه‌ساز شود. در کشورهای عضو اتحادیه اروپا نیز عمق آج یا عمق شیار لاستیک خودرو اعم از سواری، باری و وانت نباید به کمتر از 1.6 میلی‌متر کاهش یابد.
بررسی‌ها نشان می‌دهند لاستیک‌هایی که عمق شیارشان 3 میلی‌متر است در مقایسه با لاستیک‌هایی با عمق شیار 1.6 میلی‌متر کارآمدترند و از حیث کشش و کنترل نیز بهتر عمل می‌کنند.
نکته مهم این‌که لاستیک خودرو در سطوح و جاده‌های مختلف واکنش متفاوتی نشان می‌دهد. مثلا اگر در جاده برفی رانندگی می‌کنید عمق آج لاستیکهایتان باید 3.9 میلی‌متر باشد تا بتوانید خودرو را به‌راحتی کنترل کنید. هرچه شیارهای لاستیک عمیق‌تر باشند، لاستیک، برف را بیشتر درون آج‌هایش می‌فشارد تا کشش و تحرک‌پذیری خودرو کاهش نیابد. لذا توصیه می‌شود در سطوح و جاده‌های برفی با لاستیکی با عمق آج کمتر از 3 میلی‌متر رانندگی نکنید. یکی از بهترین گزینه‌ها برای رانندگی روی سطوح برفی و یخی، لاستیک زمستانی است که معمولا نرم‌تر از لاستیک‌های دیگر هستند و آج و شیارهای بیشتری دارند. لاستیک‌های چهارفصل نیز عملکرد مناسبی دارند.
علامت یا نشانگر سایش لاستیک
اگر برای اندازه‌گیری عمق آج لاستیک، ابزار دقیقی در اختیار ندارید، می‌توانید از نشانگر سایش روی لاستیک کمک بگیرید. نشانگر یا علامت سایش، برآمدگی کوچکی درون شیار لاستیک است که با کمی جستجو می‌توانید آن را پیدا کنید. اگر میزان سایش و خوردگی آج لاستیک به‌حدی است که با نشانگر سایش، هم‌سطح شده است، باید لاستیک را تعویض کنید.
توصیه‌های کلی برای نگهداری از لاستیک خودرو
گرچه هر لاستیک عمر مشخصی دارد، می‌توان با رعایت برخی نکات بر دوام لاستیک افزود؛ از جمله:
- تناسب باد لاستیک‌های خودرو را مرتبا بررسی کنید.
- اگر لاستیکی دارید که از آن استفاده نمی‌کنید، آن را در جای مناسبی نگه دارید.
- چرخ و محور خودرو را درست با هم تراز کنید.
- لاستیک را هر ماه وارسی کنید تا از میزان ساییدگی یا خوردگی آن آگاه شوید.
- می‌توانید در زمان مناسب، لاستیک‌های خودرو را با هم جابه‌جا کنید تا میزان سایش آن‌ها خیلی با هم متفاوت نباشد. (برای جابه‌جا کردن لاستیک‌ها با یکدیگر، شیوه‌های مختلفی وجود دارد: مثلا تعویض لاستیک‌های جلو با لاستیک‌های عقب؛ لاستیک‌های سمت چپ خودرو با لاستیک‌های سمت راست و... که هر کدام بسته به شرایط مختلف انجام می‌گیرد.)
نکته: وزن محور عقب و جلوی خودرو یکسان نیست و لذا آج لاستیک‌های عقب و جلوی خودرو یک‌دست خورده نمی‌شود. باتوجه به این‌که موتور اکثر خودروها در جلو است، لاستیک‌های جلو معمولا وزن بیشتری تحمل می‌کنند. علاوه بر این، ترمز گرفتن و هدایت خودرو نیز چرخ‌های جلو را بیشتر درگیر می‌کند. در چنین مواقعی با جابه‌جا کردن لاستیک‌های عقب و جلوی خودرو می‌توان خوردگی آج آن‌ها را نسبتا یک‌دست نگه داشت.
جمع‌بندی
تعویض به‌موقع لاستیک خودرو کار هزینه‌بر اما عاقلانه‌ای است، زیرا خطر تصادف را به‌طرز چشمگیری کاهش می‌دهد. رانندگی با لاستیکی که عمق آج‌هایش به 1.6 میلی‌متر رسیده است، ایمن نیست و چنین لاستیکی کارایی لازم را ندارد. اگر در آب‌وهوای برفی و بارانی رانندگی می‌کنید حتما دقت کنید که عمق آج لاستیکهایتان کمتر از 3 میلی‌متر نباشد تا کشش و کنترل خودرو از دست‌تان خارج نشود. هنگام خرید لاستیک، به کد چهاررقمی تاریخ تولید آن توجه کنید. همچنین تحقیق کنید تا دریابید چه لاستیکی برای خودروی شما و آب‌‌وهوایی که در آن رانندگی می‌کنید مناسب‌تر است.
