راه‌کارهایی برای افزایش عمر باتری خودرو

باتری از اجزای مهم خودروهای امروزی، و وظیفه اصلی آن تامین برق استارت است که به روشن شدن موتور می‌انجامد. امروزه در خودروها از باتری‌های سربی-اسیدی (Lead-acid battery) استفاده می‌شود که قابل شارژ هستند. این باتری‌ها انرژی شیمیایی را به انرژی الکتریکی تبدیل و برق مورد نیاز بخش‌های مختلف خودرو را تامین می‌کنند. گرچه حدود 160 سال از اختراع باتری سربی-اسیدی می‌گذرد، کارایی مطلوب و کم‌هزینه بودن آن سبب شده است تا همچنان جایگاه بی‌مانند خود را حفظ کند.

اکثر باتری‌های سربی اسیدی کنونی در شرایط عادی 3 تا 5 سال کار می‌کنند. منظور از شرایط عادی شرایطی است که در آن باتری کاملا شارژ و به سیستم شارژ پایدار و پیوسته خودرو متصل باشد، دمای کار خودرو نه زیاد بالا و نه خیلی پایین باشد، و برق لوازم برقی داخل خودرو نیز (هنگامی که موتور خاموش است) از باتری تامین شود.

مهم‌ترین علت خالی شدن تدریجی شارژ باتری خودرو، بدنگهداری و بی‌توجهی به آن است که ممکن است عمر آن را به 2 تا 4 سال کاهش دهد و اگر بی‌توجهی از حد فراتر رود، بعید نیست باتری حتی کمتر از این‌ها عمر کند. ضرورت برخورداری از باتری سالم و نیز هزینه‌های تعویض باتری ما را بر آن می‌دارد تا در پی راه‌کارهایی باشیم که بر عمر آن می‌افزایند. برای این منظور راه‌کارهای ساده‌ای توصیه شده است که با کمی توجه و حوصله به‌راحتی قابل انجام است. 

باتری خودرو را تمیز نگه دارید و خوردگی‌های آن را پاک کنید

گاهی روی سطح باتری خودرو و به‌ویژه اطراف پایانه‌ها یا قطب‌های آن را (terminal) جِرم‌ سفید و سبزرنگی می‌پوشاند که ناشی از نشت تدریجی هیدروژن از اسید داخل باتری است. تجمع این مواد را اصطلاحاً خوردگی باتری می‌نامند.

باتری تمیز و عاری از خوردگی، بهتر کار می‌کند. اما اگر خوردگی‌ها به‌خصوص در اطراف پایانه‌های باتری زیاد باشد، برق باتری درست به کابل‌ها نمی‌رسد. بهتر است دست‌کم یک بار در سال پیش از فرارسیدن فصل گرما باتری را وارسی و در صورت وقوع خوردگی، آن را پاک کنید. اگر با هر بار تعویض روغن موتور، باتری را هم بررسی کردید که چه بهتر.

مواد حاصل از خوردگی را می‌توان با سابیدن برس سیمی یا اسفنج زبر پاک کرد. دقت کنید که خوردگی‌ها را به‌سمت مخالف خود بسابید تا ذرات آن روی چشم یا صورت‌تان نپاشد. برای تمیز کردن خوردگی پایانه‌ها و محفظه باتری، مواد تمیزکننده خاصی تولید شده‌اند که می‌توان از بازار تهیه کرد، اما خود شما هم می‌توانید با ساخت محلول شیمیایی ساده‌ای متشکل از آب و جوش شیرین که به‌ نسبت 50-50 با هم مخلوط شده‌اند، باتری‌ را تمیز کنید. این مایع قلیایی، با خوردگی‌های اسیدی روی سطح باتری خودرو واکنش شیمیایی می‌دهد و آن را خنثی می‌کند. پس از آن، کافی است باتری را با آب خالی بشویید و بعد آن را با پارچه خشک کنید. بهتر است در پایان، محل خوردگی‌های سابق را وازلین بمالید تا از فرسایش آن در آینده جلوگیری شود. پس از پاک کردن باتری، بست‌های آن را محکم کنید و استارت بزنید. احتمالا خواهید دید که باتری بهتر عمل می‌کند یا در حالی که فکر می‌کردید کارش تمام است دوباره به کار می‌افتد. برای اینکه از تجمع مجدد خوردگی روی باطری خودرو جلوگیری کنید می‌توانید از اسپری‌های مخصوصی که برای این منظور تولید شده‌اند و یا از حلقه‌های محافظ‌ پایانه باتری استفاده کنید. اما اگر خوردگی روی باتری خیلی زیاد است احتمالا باید از خبره‌های این کار کمک بخواهید.

ضمنا روی سطح فوقانی باتری نباید روغن یا گردوخاک زیادی بنشیند. در غیر این‌صورت احتمال بروز جریان‌ آنی بین قطب‌ مثبت و منفی باتری افزایش می‌یابد و به تبع آن باتری زودتر شارژ خالی می‌کند.

از سفرهای کوتاه پیاپی، بپرهیزید

استارت زدن‌های پیاپی برق زیادی از باتری خودرو می‌گیرد و به آن فشار می‌آورد. برای جبران برق از دست رفته، موتور خودرو باید مدتی کار کند تا با تبدیل انرژی مکانیکی آن به انرژی الکتریکی، باطری مجددا شارژ شود. اما سفرهای کوتاه و پیاپی فرصت نمی‌دهد باتری کامل شارژ شود. درنتیجه، باتری مدام در حالت شارژ می‌ماند و این باعث لایه‌لایه شدن اسید درون آن می‌شود. محلول الکترولیتی باتری حاوی اسید سبکی است که نیمه فوقانی محلول را تشکیل می‌دهد. در نیمه پایینی نیز نوعی اسید سنگین خانه کرده است. در صورتی که فرآیند شارژ بیش از حد تداوم یابد، لایه اسید سبک صفحات را می‌خورد و به‌ناچار اسید سنگین بار تامین برق را به دوش می‌کشد و این کار به کاهش عمر باتری منجر می‌شود، حتی اگر آزمایش‌های دوره‌ای، باتری را سالم نشان دهد.

پس هرچه کمتر استارت بزنید، کمتر از باتری کار می‌کشید. اگر لازم است طی روز چندین بار از خودرو استفاده کنید، به‌جای آن‌که پس از هر سفر کوتاه خودرو را خاموش و پس از مدتی مجددا روشن کنید، بکوشید چند سفر را در هم ادغام کنید تا اتومبیل کمتر استارت بخورد.

باتری خودرو را از گرما و سرمای شدید دور نگه دارید و آن را عایق‌بندی کنید

دمای مطلوب برای باتری سربی اسیدی 19 تا 32 درجه سانتی‌گراد است. باتری‌های سربی اسیدی صفحه‌هایی از جنس سرب و دی‌اکسید سرب دارند که درون جعبه‌ای پلاستیکی و در مخلوطی از آب و اسید سولفوریک شناور است. این محلول الکترولیتی به الکترون‌ها اجازه می‌دهد تا بین صفحات جریان یابند و برق تولید کنند. عوامل مختلفی بر این واکنش شیمیایی تاثیر می‌گذارند که دما از مهم‌ترین آن‌هاست. هوای بسیار گرم سرعت واکنش شیمیایی را افزایش می‌دهد و از عمر باتری می‌کاهد. سرمای شدید نیز قدرت باتری را تا حد چشمگیری کاهش می‌دهد. به همین سبب است که برخی باتری‌ها را با روکش‌های عایق دما می‌پوشانند.

برای این منظور می‌توانید از کیت‌های عایق‌بندی استفاده کنید. روکش‌های عایق، باتری را در زمستان گرم، و در تابستان خنک نگه می‌دارند و به افزایش عمر باتری کمک می‌کنند. روکش‌های عایق معمولا در برابر اسید و نیز در برابر گرما مقاوم هستند و گرچه باتری را می‌پوشانند اجازه می‌دهند هوا تهویه شود. اگر لازم است باتری جدیدی بخرید، دقت کنید اندازه آن کمی کوچک‌تر باشد تا بتوانید در صورت نیاز روی آن روکش بکشید بی‌آنکه در محل نصب باتری جا کم بیاورید. باتری کوچک با روکش عایق معمولا بیش از باتری بزرگ بدون روکش عمر می‌کند.

وقتی موتور خاموش است، لوازم برقی خودرو را روشن نگذارید

وقتی موتور در حال کار است، برق خودرو از طریق دینام تامین می‌شود و باتری هم شارژ می‌شود. اما اگر موتور خاموش باشد لوازم برقی داخل خودرو مستقیما از باطری نیرو می‌گیرند و در صورت تداوم این کار، برق باتری به‌مرور ته می‌کشد. البته روشن کردن رادیو، چراغ‌ها یا برف‌پاک‌کن برای مدتی کوتاه در این حالت ایرادی ندارد اما روشن گذاشتن درازمدت آن‌ها برای باتری مضر است. بعضی خودروها هشداردهنده‌هایی دارند که اگر فراموش کردید لوازم برقی خودرو را خاموش کنید به شما هشدار می‌دهند. اگر در شرایط خاصی لازم بود لوازم برقی خودرو را روشن نگه دارید، هر چند دقیقه یک‌بار موتور را روشن کنید تا خودرو مدتی هرچند کوتاه درجا کار کند. البته این کار نیز نباید عادت شود چون همانطور که گفته شد، استارت‌ زدن‌های پیاپی شارژ باتری را خالی می‌کند و شارژ کردن پیاپی باتری نیز ممکن است از عمر آن بکاهد.

خودرو را مدت زیادی خاموش و بی‌استفاده رها نکنید

اگر موتور خودرو مدتی طولانی خاموش بماند، باتری شارژ خالی می‌کند. لذا اغلب توصیه می‌شود که هر چند وقت یک‌بار آن را روشن کرده و خودرو را برانید. اگر قرار است خودرو بیش از دو یا چند هفته خاموش بماند بد نیست به فکر شارژر باشید تا در صورت نیاز از آن استفاده کنید. بهتر است باطری را در محلی با دمای مناسب نگه دارید و گاهی آن را شارژ کنید تا آماده کار باشد. باتری کاملا شارژ شده، چه در صورت سفرهای کوتاه و متعدد و چه در صورت بیکاری‌های چندهفته‌ای، دوام بیشتری دارد.

از امنیت باتری خودرو مطمئن شوید

اطمینان یابید که باتری خودرو در جای خود محکم است و نمی‌لرزد. لرزش باتری ممکن است آن را معیوب کند و یا با ایجاد اتصال کوتاه به خودرو هم آسیب بزند. پایانه‌های باتری را مرتبا وارسی کنید زیرا اگر اتصالات‌شان محکم نباشد مشکل ایجاد می‌کند.

مرتبا موتور خودرو را وارسی کنید

اگر موتور خودرو شرایط خوبی نداشته باشد، ممکن است به باتری فشار وارد کند و از دوام آن بکاهد. بررسی منظم موتور کمک می‌کند تا باتری بیشتر و بهتر کار کند.

دست‌کم یک بار در ماه باتری را وارسی کنید. همانطور که پیش‌تر گفته شد، خوردگی‌های ناشی از انتشار هیدروژن از اسید باطری و تجمع رسوبات آن حول پایانه‌ها، اتصال بین باتری و اجزای خودرو را به‌مرور مختل می‌کند. این خوردگی‌ها قابل رفع هستند، اما بهتر است باتری خودرو مرتبا وارسی شود تا همیشه تمیز بماند و لازم نباشد با صرف وقت و هزینه، لایه‌های ضخیم خوردگی را یک‌باره تمیز کنید.

و توصیه‌ای مهم: رعایت نکات ایمنی و کمک گرفتن از متخصص در صورت لزوم

هرگاه با باتری خودرو سروکار داشتید نکات ایمنی را رعایت کنید. همیشه عینک مخصوص به چشم بزنید و زیورآلات فلزی را از خود بکنید. خوب است پیراهن یا بلوزتان آستین بلند باشد تا اگر اسید باتری به اطراف پاشید، دست‌تان آسیب نبیند. و توصیه مهم دیگر اینکه اگر کلا با مسائل فنی خودرو آشنا نیستید، بهتر است آن را به متخصص مربوطه بسپارید.