ستاره‌ای که خاموش نخواهد شد؛ مروری بر زندگی و افتخارات مریم میرزاخانی

مریم میرزاخانی متولد ۱۳ اردیبهشت ۱۳۵۶ در تهران است که به عنوان یکی از اساتید بزرگ ریاضی جهان شناخته می‌شود. او نخستین زن جهان و نخستین ایرانی است که مدال فیلدز را دریافت کرد، جایزه‌ای که به نوبل ریاضی معروف است و هر چهار سال یکبار به یکی از دانشمندان زیر ۴۰ سال اهدا می‌شود. میرزاخانی پیش از تکیه زدن بر مسند استادی دانشگاه‌های مطرح جهان در آمریکا، در زمان تحصیل در ایران هم افتخارات داخلی و جهانی متعددی به کسب کرده بود.

پس از پایان دوره ابتدایی جزو اولین ورودی‌های دبیرستان فرزانگان تهران (سمپاد یا به قول معروف تیزهوشان) بود که در سال‌های سوم و چهارم دبیرستان (۷۴-۱۳۷۳) موفق شد مدال طلای المپیاد کشوری ریاضی را کسب کند. او اولین دختری بود که به تیم المپیاد ریاضی ایران راه یافت و مدال طلای جهانی را کسب کرد. همچنین اولین فردی بود که برای دو سال متوالی نشان طلای جهانی را دریافت کرد و موفق به گرفتن نمره کامل در المپیاد جهانی ریاضی در سال ۱۹۹۵ شد. پس از اتمام دوره دبیرستان، دوره‌های کارشناسی و کارشناسی ارشد خود را در دانشگاه شریف گذراند و در سال ۲۰۰۴ توانست مدرک دکترای خود را از دانشگاه هاروارد کسب کند.

در سال ۲۰۰۵، نشریه پاپیولار ساینس آمریکا از مریم میرزاخانی با عنوان یکی از ۱۰ ذهن جوان دنیا یاد کرد. او پس از اخذ مدرک دکتری خود مدتی در دانشگاه پرینستون به تدریس مشغول بود و پس از آن برای ادامه تحقیقات به دانشگاه استنفورد رفت و بالاخره در سال ۲۰۰۸ و هنگامی که ۳۱ سال داشت به مقام استادی این مرکز رسید. مریم میرزاخانی اولین ایرانی است که به عضویت آکادمی ملی علوم آمریکا درآمد.

همسر خانم میرزا خانی، یان ونداک نام دارد که  ریاضی‌دان اهل جمهوری چک و دانشیار دانشگاه استنفورد است و پیش از این در کمپانی IBM به عنوان محقق علوم نظری رایانه مشغول به کار بود. حاصل این ازدواج دختری به نام آناهیتا است.

این نابغه ایرانی چهار سال قبل به بیماری سرطان مبتلا شده بود، اما چند روز پیش رسما اعلام شد که میرزاخانی به دلیل سرطان سینه در آمریکا تحت درمان است و سرطان به مغز استخوان وی سرایت کرده است. این خبر با واکنش‌های زیادی همراه بود. متاسفانه در ظهر روز شنبه، ۲۴ تیر ماه ۱۳۹۶، یکی از بستگان دکتر میرزاخانی و همچنین دکتر فیروز نادری (از مدیران ایرانی ناسا و نماینده اصغر فرهادی در مراسم اسکار ۲۰۱۷)  خبر فوت ایشان را در چهل سالگی تایید کردند.

گوشه‌ای از افتخارات این بانوی نخبه ایرانی در دنیای ریاضیات:

• کسب مدال طلای المپیاد دانش آموزی کشور (سال‌های ۱۳۷۳ و ۱۳۷۴)
• کسب مدال طلای المپیاد جهانی ریاضی برای دو سال متوالی در هنگ کنگ (۱۹۹۴) و کانادا (۱۹۹۵)
• کسب نمره کامل (۴۲ از ۴۲) برای اولین بار در جهان در المپیاد ریاضی کانادا (سال ۱۹۹۵)
• تقدیر شده از سوی نشریه پاپیولار ساینس آمریکا به عنوان یکی از ۱۰ نخبه‌ای که در حوزه‌های ابتکاری مشغول به فعالیت ‌اند و معمولا ناشناخه هستند
• کشف راه‌حل مسئله ریاضی برای کمک به محاسبه حجم رمزهای جایگین فرم‌های هندسی هذلولی 
• دریافت جایزه بلومنتال به دلیل دستاوردهای علمی (سال ۲۰۰۹)
• جایزه ستر از سوی انجمن ریاضی آمریکا (سال ۲۰۱۳)
• دریافت جایزه تحقیقاتی کلی (سال ۲۰۱۴)
• دریافت مدال فیلدز معروف به نوبل ریاضیات (سال ۲۰۱۴)
• عضویت در آکادمی ملی علوم آمریکا (سال ۲۰۱۶)

تیم تحریریه جی‌اس‌ام درگذشت این دانشمند بزرگ را به جامعه علمی ایران تسلیت می‌گوید.