نور آبی چیست، چه ضرری دارد و در مقابل آن باید چه‌کار کنیم؟

نور آبی چیست؟ ترکیب این دو کلمه می‌تواند در دنیایی که از صفحات نمایش پر شده برای شما مشکل‌ساز شود. در جهان امروز، با لپتاپ یا تبلت کار می‌کنید یا درس می‌خوانید، هنگام استراحت با موبایل به شبکه‌های اجتماعی می‌روید و در انتهای روز به پای تلویزیون می‌نشینید تا فیلم یا سریالی ببینید یا بازی کنید. بنابراین تمام زندگی شما با نور آبی احاطه شده است.

نور آبی در ساده‌ترین حالت بخشی از همان طیف نوری است که از فروسرخ تا فرابنفش را پوشش می‌دهد. دلیلی که باعث شده این روزها نام آن را بیشتر بشنویم، تشعشع مقدار گسترده‌ای از این نور از طریق صفحات نمایش اطراف ماست. این بدان معناست که ما روزانه در معرض سطح زیادی از نور آبی قرار داریم.

نور آبی این روزها به یکی از غول‌های بی‌شاخ و دمی تبدیل شده که احتمالا به کرّات نام آن را شنیده‌اید. بسیاری مدعی‌اند که نور آبی بر کیفیت خواب یا حتی سلامتی چشم افراد اثر می‌گذارد. تحقیقات نشان می‌دهد که نور آبی می‌تواند میزان تولید ملاتونین را در ساعات شب در بدن ما کم کند و باعث شود سخت‌تر به خواب برویم یا نتوانیم به خواب عمیق برسیم تا استراحت کافی را داشته باشیم.

ولی در دنیایی که آخرین فعالیت ما را به تماشای تلویزیون یا بررسی تلفن‌های هوشمند محدود شده است، به‌سختی می‌توان از این عادات کناره‌گیری کرد و از شر نور آبی در امان ماند. همین مسئله باعث تولید فناوری‌های فیلتر نور آبی شده که هدف آن‌ها ممانعت از رسیدن نور آبی به چشم ماست.

در ادامه مطلب به‌صورت علمی نگاهی به نور آبی می‌اندازیم، می‌بینیم که چه نگرانی‌هایی درباره نور آبی از بقیه معتبرتر است و از چه روش‌هایی می‌توانیم در برابر این مسئله کمک بگیریم. پس با جی‌اس‌ام همراه بمانید.

سوالات متداول

نور آبی چیست؟ نور آبی نوری مرئی در طول موج ۴۰۰ تا ۵۲۵ میلی‌متر است.
نور آبی از کجا می‌آید؟ صفحات نمایشی که در تلفن‌های هوشمند، تلویزیون‌ها و کامپیوترها وجود دارند در کنار برخی لامپ‌ها نور آبی تولید می‌کنند.
آیا نور آبی بر خواب ما اثر می‌گذارد؟ تحقیقات نشان داده که نور آبی مانع از ترشح هورمون خواب یا ملاتونین می‌شود و چرخه طبیعی خواب شما را به هم می‌زند.
آیا نور آبی به چشم‌ها آسیب می‌زند؟ شواهد قاطعی درباره این مسئله وجود ندارد و صرفا استفاده بیش از حد از نمایشگرها می‌تواند برای شما زیان‌آور باشد.

بررسی علمی نور آبی

اولین و شاید مهم‌ترین نکته این است که نور آبی بخشی طبیعی از نور خورشید است و ما را هشیار نگه می‌دارد. مشکل زمانی ایجاد می‌شود که نور آبی در ساعات شب به چشم شما می‌رسد و چرخه طبیعی خواب را به هم می‌زند. نور آبی به مغز شما می‌گوید که هنوز زمان خواب فرا نرسیده است.

این موضوع در مواقعی که می‌خواهید کار مهمی انجام دهید و باید بیدار بمانید مفید است، اما در اکثر مواقع که کار خاصی ندارید و می‌خواهید به موقع بخوابید مشکل‌ساز می‌شود. مرکز سلامتی دانشگاه هاروارد با اتکا بر چندین تحقیق پزشکی اعلام می‌کند که نور آبی باعث سرکوب ترشح ملاتونین می‌شود. این مرکز شدیدا به مردم توصیه می‌کند که دو تا سه ساعت قبل از خواب از نگاه کردن به نمایشگرها پرهیز کنند.

مسئله نور آبی در بحث سلامت چشم کمی پیچیده می‌شود. اگر به مدت طولانی و بدون وقفه از صفحات نمایش استفاده کنید، قطعا چشم شما اذیت می‌شود، ولی اشکال کار می‌تواند این باشد که برای مدتی طولانی توجه خود را در فاصله‌ای ثابت به صفحه‌ای تابان معطوف کرده‌اید و این مسئله بر بینایی شما اثر گذاشته است.

همیشه توصیه می‌شود که در هنگام استفاده از صفحات نمایش به صورت متناوب از مقابل آن‌ها دور شده و به نقطه دوری (مثل خارج از پنجره) نگاه کنید. همچنین توصیه می‌شود که چند قدمی راه بروید تا اجازه دهید خون در بدن شما جریان پیدا کند.

شایان ذکر است که صفحات OLED نور بسیار کمتری نسبت به صفحات قدیمی LED ساطع می‌کنند. همچنین فاصله ما با نمایشگرها از جمله مواردی است که در میزان دریافت نور آبی تاثیر می‌گذارد. در برخی از مطالعات بر اثرات مثبت استفاده از فیلترهای نور آبی یا سازوکارهای کاهش نشر این نور نیز اشاره شده است.

نایت شیفت و دارک مود

احتمالا تاکنون با نرم‌افزارهای فیلتر نور آبی مثل نایت شیفت در محصولات اپل و فیلتر نور آبی در محصولات سامسونگ برخورد داشته‌اید. این ابزارها میزان انتشار نور آبی را کاهش داده و آن را با نورهای زرد و قرمز جایگزین می‌کنند. در توضیح قابلیت نایت شیفت اپل آمده است: «نایت شیفت به‌طور خودکار رنگ‌های نمایشگر شما را به سمت طرف گرم‌تر طیف متمایل می‌کند و باعث می‌شود که نمایشگر فشار کمتری به چشم‌تان بیاورد.»

با این حال، مشکل این ابزارها این است که با ورود به ساعات شب نور صفحات نمایش را زرد یا قرمز می‌کنند. این اتفاق نه تنها باعث کاهش تجربه لذت‌بخش تماشای محتوا با رنگ‌های واقعی می‌شود بلکه خلاف تحقیقی است که پیش‌تر پیرامون تاثیر زیان‌بارتر نور زرد بر وضعیت خواب افراد انجام شده بود.

قابلیت معروف و پرطرفدار دارک مود یا حالت تیره نیز قابلیت دیگری است که در چند سال اخیر در اختیار کاربران قرار گرفته است. دارک مود رنگ‌های سفید رابط کاربری را به سیاه تبدیل می‌کند تا میزان نور ساطع‌شده از سوی نمایشگرها را کاهش دهد. این کار می‌تواند به کاهش فشار وارده بر چشم کمک کند.

فیلتر نور آبی

در حال حاضر بازار روبه‌رشدی از فیلترهای نور آبی شکل گرفته است؛ محافظ‌های صفحه‌ای که نور آبی را فیلتر می‌کنند و مانع از رسیدن آن‌ها به چشم شما می‌شوند. شرکت Ocushield یکی از شرکت‌هایی است که برای تلفن‌های هوشمند و کامپیوترها فیلتر نور آبی می‌سازد. فیلترهای این شرکت بدون دستکاری در رنگ صفحه طول موج آبی را مسدود می‌کنند.

استفاده از فیلترهای فیزیکی نور آبی برخلاف فیتلرهای نرم‌افزاری باعث می‌شود نه تنها در ساعات شب، بلکه در تمام ۲۴ ساعت شبانه‌روز از نور آبی در امان بمانید. این شرکت می‌گوید با کاهش ۱۹ درصدی نور آبی می‌توان از بخشی از اثرات آن جلوگیری کرد. فیلترهای فیزیکی می‌توانند تا ۴۰ درصد این نور را فیلتر کنند.

البته توصیه می‌شود که حتی در صورت استفاده از این فیلترها، میزان نور صفحه را کاهش دهید، چون این کار میزان و شدت نور آبی را کم می‌کند. در نتیجه با کاهش نور صفحه می‌توانید، بلافاصله می‌تواند اثرگذاری نور آبی را کمتر کنید.

عینک‌های فیلترکننده نور آبی

امروزه در بازار عینک‌هایی وجود دارند که می‌توانند نور آبی را فیلتر کنند. تحقیقی از سوی موسسه ملی سلامتی آمریکا نشان می‌دهد که بیش از یک سوم دارندگان عینک‌های فیلترکننده نور آبی (که حدود ۲۰ درصد از نور آبی را محدود می‌کنند) نتایج مناسبی از عملکرد ضددرخشش این محصولات و بهبود سطح بینایی خود در هنگام استفاده از نمایشگرها دریافت کرده‌اند.

با این حال، کالج بینایی‌سنجی بریتانیا می‌گوید: «هیچ شواهد مستحکمی مبنی بر تاثیر لنزهای فیلترکننده نور آبی بر بهبود عملکرد بینایی، کاهش علائم خستگی چشم یا بهبود کیفیت خواب وجود ندارد. علاوه بر این، معلوم نیست که لنزهای فیلترکننده نور آبی به سلامت ماکولای چشم کمک می‌کنند یا صرفا خطرات بروز AMD یا «دژنراسیون ماکولا» را تغییر می‌دهند.»

سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) عینک‌های فیلترکننده نور آبی را به عنوان ابزارهای پزشکی/درمانی در نظر نمی‌گیرد، و شاید خیلی زود باشد که به‌طور قطع بتوانیم این عینک‌ها را به عنوان ابزاری برای محافظت از چشم و بهبود وضعیت آن تلقی کنیم.