چرا رایحه خوش باران را حس می‌کنید؟ علم به شما پاسخ می‌دهد!

بوی باران از آرام بخش‌ترین رایحه‌های سراسر عالم است. پاسخ علم به این پرسش که چگونه این رایحه آرام بخش تولید می‌شود، موضوع مطلب امروز ما است.

از هنگامی که اولین قطرات عرق تابستانی به زمین گرم و خشک می‌چکد تا هنگامی که بارش باران این زمین را خیس می‌کند، بوی متمایزی مشام ما را نوازش می‌دهد. آیا تا به حال متوجه این رایحه خوش شده‌اید؟ خانواده من در خاطرات خود توصیف کرده‌اند که چگونه می‌توانند قبل از وقوع طوفان بوی باران را حس کنند.

البته لازم است متذکر شوم باران خودش عطر و بوی خاصی ندارد اما لحظاتی قبل از بارش باران، رایحه‌ای از خاک در هوا منتشر می‌شود که بیشتر مردم آن را رایحه لذت بخش باران می‌دانند.

این بو عمدتا از مرطوب شدن زمین به مشام می‌رسد. دانشمندان استرالیایی برای اولین بار در سال 1964 روند تشکیل این رایحه را ثبت کردند و دانشمندان موسسه فناوری ماساچوست نیز به بررسی مکانیکی این فرآیند در سال‌های منتهی به 2010 پرداخته‌اند.

این رایحه مجموعه‌ای از ترکیبات شیمیایی معطر است که بعضی از آن‌ها روغن‌های گیاهی هستند. عامل اصلی رایحه باران آکنه باکتریایی است. این میکروارگانیسم‌های کوچک را می توان در مناطق روستایی و شهری و همچنین در محیط های دریایی یافت. آن‌ها مواد مرطوب یا مواد آلی مانده را به ترکیبات شیمیایی ساده تجزیه می‌کنند و سپس این مواد را به مواد مغذی برای رشد گیاهان و سایر موجودات زنده تبدیل می‌کنند.

یک فراورده جانبی فعالیت آن‌ها، ترکیبی ارگانیک به نام ژئوشیمین است که به میزان عطر و رایحه باران کمک می‌کند. ژئوشیمین نوعی الکل است و مانند همه الکل‌ها تمایل به بخار شدن دارد. البته مولکول‌های الکل همیشه تمایل به داشتن یک عطر قوی دارند، اما ساختار شیمیایی پیچیده ژئوشیمین باعث می‌شود که افرادی که در سطوح پایین و نزدیک به زمین به سر می‌برند آن را به شکل قابل توجهی حس کنند. جالب آن است که بینی ما می‌تواند تنها چند بخش از ژئوشیمین را در هر تریلیون از مولکول‌های هوا تشخیص دهد.

پس از یک دوره طولانی مدت خشکی که چندین روز بارانی باریده باشد، میزان فعالیت تجزیه آتیین باکتری‌ها کاهش می‌یابد. درست قبل از رویداد بارش باران، هوا قدری مرطوب‌تر شده و سطح زمین نیز شروع به جذب رطوبت می‌کند. این فرآیند کمک می‌کند تا فعالیت‌های آتیین باکتری‌ها سرعت گرفته و ژئوشیمین بیشتری تشکیل شود.

هنگامی که قطرات باران بر روی زمین می‌افتد، به خصوص بر روی سطوح متخلخل مانند خاک شل شده یا حتی بتن، ذرات ریزی به نام آئروسل‌ها را می‌شکند و از بین می‌برد. ژئوشیمین و دیگر ترکیبات شیمیایی که ممکن است روی زمین و یا درون خاک باشند، در باران حل شده، به صورت معلق در هوا آزاد می‌شود. این ترکیبات توسط باد به مناطق اطراف منتقل می‌گردد. اگر بارش باران به مقدار سنگین و کافی باشد، رایحه اولیه می‌تواند به سرعت در سطح زمین پخش شده و مردم را نسبت به بارش زود هنگام باران آگاه کند.

بعد از پایان بارش و در طول خشک شدن زمین، این رایحه خوش در نهایت از بین می‌رود. آکنینو باکتری‌های موجود در سطح زمین خود را به حالت آماده باش نگه می‌دارند تا در هنگام بارش بعدی باران دوباره با آن ترکیب شده و این رایحه نیکو را منتشر نمایند.

تیم لوگان، استادیار آموزش علوم زیستی، دانشگاه تگزاس